Η βιβλιοθήκη του Χριστόφορου Κολόμβου

Replicas of Niña, Pinta and Santa María sailed from Spain to the Chicago Columbian Exposition

Μια Βίβλο, και αυτό δεν προκαλεί έκπληξη. Αλλά και την λατινική έκδοση του φανταστικού Τα Ταξίδια του Μάρκο Πόλο, το Imago mundi του Pierre d'Ailly, και το φιλοσοφικό La città di Dio του Αυγουστίνου. Να μερικά από τα βιβλία που θα μπορούσαμε να βρούμε στα μπαούλα της καμπίνας του Χριστόφορου Κολόμβου, του Ναύαρχου των Ωκεανών.

Ο πιο γνωστός πλοηγός όλων των εποχών, με τη μυστηριώδη ζωή, συνεχίζει να ενθουσιάζει το κοινό. Λίγοι, ωστόσο, γνωρίζουν ότι, εκτός από ένας λαμπρός εξερευνητής, ο Κολόμβος ήταν επίσης λάτρης των βιβλίων, των οποίων οι διδασκαλίες εμπλούτισαν την εκπαίδευσή του.

Αγάπη για τα βιβλία που καλλιεργήθηκε από όλα τα μέλη της οικογένειας έως ότου εξελιχθεί σε πραγματικό πάθος από τον γιο του Φερνάντο, όπως αποδεικνύεται από την εξαιρετική βιβλιοθήκη του, η οποία το 1539 είχε περισσότερα από 15 χιλιάδες έργα.

Αυτό αποκαλύπτεται από μια επιστολή του υπηρέτη του Φερνάντο που εστάλη στον ανιψιό του (Luigi Colombo),  με την οποία τον πληροφορεί για τον θάνατο του θείου του και τον ενημερώνει για την κληρονομιά που του άφησε: με τα χαλιά, τα μαροκινά δέρματα, τα ασημικά, τα ρούχα, τα έπιπλα και τα αντικείμενα του σπιτιού, ο επιμελής υπάλληλος σημειώνει ότι υπήρχαν "15.387 βιβλία, οπότε χρειαζόταν 100.000 λίρες το χρόνο για την συντήρηση τους και ένα άτομο για να τα φυλάει". 

"Columbus map", drawn c. 1490 in the Lisbon workshop of Bartolomeo and Christopher Columbus

Στον Bartolomé de las Casas ανήκει μια όπερα του Cecco d'Ascoli και ο τόμος Soprascripti et introscripti epistolarum latine titulis. ενώ το Libro de las profecías ήταν το αγαπημένο του Χριστόφορου Κολόμβου.

Υπενθυμίζοντας τον εξαιρετικό αριθμό βιβλίων που είχε ο Φερνάντο, ο Francisco López de Gómera, γνωστός συγγραφέας του Historia de las Indias, σχολιάζει ότι αυτό ήταν φυσικό αφού ήταν «το έργο γιου ενός σπουδαίου πατέρα».

Σε μια επιστολή που γράφτηκε στη Σεβίλλη το 1501, ο Κολόμβος θυμάται τα σαράντα χρόνια που πέρασε "en la mar navegando", προσθέτοντας ότι η εκπαίδευσή του οφείλεται στη ναυτική πρακτική, στην συναναστροφή του με μορφωμένους ανθρώπους αλλά και στις ώρες που αφιέρωνε στη «μελέτη».

Η αγάπη του για τα βιβλία ξεκινά με την παραμονή του στην Πορτογαλία, όπου μαζί με την εκμάθηση της Πορτογαλικής γλώσσας, εμβαθύνει τη μελέτη των Λατινικών, γλώσσας απαραίτητης για την σύναψη διεθνών σχέσεων.

The Flagship of Columbus and the Fleet of Columbus. 400th Anniversary Issues of 1893.

Στην ίδια επιστολή ομολογεί ότι έμαθε «όσο χρειαζόταν» αστρολογία, γεωμετρία και αριθμητική, προσθέτοντας: «Έχω σπουδάσει και μάθει από κάθε γραπτό κοσμογραφίας, ιστορίας, χρονικών και φιλοσοφίας και άλλων τεχνών».

Συγκεκριμένα, τα πιο σημαντικά βιβλία που ανήκουν στον Κολόμβο, είναι μαζί με την αδιαχώριστη Βίβλο, η Γεωγραφία του Κλαούντιο Πτολομέου, που αναφέρεται αρκετές φορές από τον ίδιο και το Imago mundi του Pierre d’Ailly,, που θεωρήθηκε από τον Bartolomé de las Casas, φίλο του Κολόμβου , ως το βιβλίο που "βοήθησε τον Κολόμβο να επιτύχει το μεγάλο του κατόρθωμα".

Ένα άλλο έργο είναι το Almanach perpetuum του Abraham Zacut, του 1496. Τον επόμενο χρόνο ο Κολόμβος αγόρασε τη λατινική έκδοση του Million του Marco Polo, που εκτυπώθηκε στην Αμβέρσα το 1485. Βιβλίο που παραγγέλθηκε από τον Άγγλο έμπορο John Day και στη συνέχεια πέρασε στον γιο του Κολόμβου (Fernando): στις σελίδες του υπάρχουν σημειώσεις του ίδιου του Κολόμβου.

Columbus's copy of The Travels of Marco Polo, with his handwritten notes in Latin written on the margins

Από μια επιστολή στον Day μαθαίνουμε ότι ο Γενουάτης του ζήτησε να αγοράσει το "el libro de Inbinçio Fortunati", του Nicolas de Lynn, το οποίο ωστόσο ο Άγγλος ομολόγησε πως δεν μπόρεσε να βρει.

Σε μια άλλη επιστολή του με ημερομηνία 26 Φεβρουαρίου 1501, που εστάλη στον μοναχό Gorricio, σχολίαζε: «Τις προάλλες σας μίλησα για ένα ταξιδιωτικό βιβλίο από την Ινδία που σας το έστειλα με τον Ballester. Θα ήθελα να μάθω αν το λάβατε. "

Η λίστα των βιβλίων του Κολόμβου θα μπορούσε να συνεχιστεί και, παρόλο που δεν έχουμε ακριβή τεκμηρίωση, οι τίτλοι τους είναι γνωστοί, υποδεικνύονται από τον πλοηγό στο ημερολόγιο και στις διάφορες ταξιδιωτικές του αναφορές.

Columbus before the Queen, as imagined  by Emanuel Gottlieb Leutze, 1843

Από τις ταξιδιωτικές του αναφορές. μαθαίνουμε ότι οι προσωπικές του αναγνώσεις ήταν η Γεωγραφία του Στράβωνα, η Historia rerum ubique gestarum του Enea Silvio Piccolomini, La città di Dio του Αγίου Αυγουστίνου, το Naturalis historia του Πλίνιου του Πρεσβύτερου και επίσης το Universal vocabulario en latín y en romance του Alonso de Palencia.

Τεράστια και ετερογενής η βιβλιοθήκη του, σε μεγάλο βαθμό ανιχνεύσιμη από τις σημειώσεις του, δείκτης μιας μεγάλης παιδείας που αφορούσε όχι μόνο τα πεδία της χαρτογραφίας και της ναυτικής, αλλά και τη θρησκεία, την αστρονομία, την φιλοσοφία, τα μαθηματικά, την ιστορία; τομείς που ενώνονται από μια εξαιρετική προσωπικότητα, ικανή να συγχωνεύσει ουτοπία και επιστήμη μαζί, στο κατώφλι της Αναγέννησης.

The Inspiration of Christopher Columbus by José María Obregón, 1856

Ο Κολόμβος ήταν ένας σπουδαίος αυτοδίδακτος,  ένας επιμελής αναγνώστης έτοιμος να εκμεταλλευτεί τις επιστημονικές γνώσεις της εποχής του για να πείσει τους ισχυρούς για την χρησιμότητα του εξαιρετικού του σχεδίου, που άνοιξε για πρώτη φορά τις ωκεάνιες διαδρομές προς την Αμερική, σηματοδοτώντας την έλευση του Νέου Κόσμου.