ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΗ
ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
(Art and Illusion, A Study in the Psychology of Pictorial Representation)
Ernst Hans Josef Gombrich - Βιογραφια - Διαβαστε εδώ...
Ενα βιβλίο για την τέχνη και της ιστορίας της τέχνης του 1960 από τον Ernst Gombrich, που προέρχεται από τις διαλέξεις του, το 1956. A. W. Mellon Lectures in the Fine Arts .
Στην Τέχνη και ψευδαίσθηση, ο Gombrich υποστηρίζει τη σημασία των «σχημάτων» στην ανάλυση έργων τέχνης: ισχυρίζεται ότι οι καλλιτέχνες μπορούν να μάθουν να εκπροσωπούν τον εξωτερικό κόσμο, μαθαίνοντας μόνο από προηγούμενους καλλιτέχνες, οπότε η αναπαράσταση γίνεται πάντα χρησιμοποιώντας στερεότυπα μορφές και μεθόδους.
«Αυτή η επιτηδευμένη, ωστόσο, επίκληση της φαντασίας μας δεν είναι σε καμία περίπτωση η πρώτη και η πιο στοιχειώδης μέθοδος για να υπερβεί κανείς τους περιορισμούς του εκφραστικού μέσου, που είναι δύο ειδών. Ο πρώτος περιορισμός σχετίζεται με την αναπόφευκτη έλλειψη πληρότητας κάθε δισδιάστατης αναπαράστασης. Ένας μέρος του θέματος θα παραμένει πάντα κρυμμένο για μας, ενώ είναι αδύνατον να αποφευχθούν κάποιες επικαλύψεις». E. H. Gombrich, Τέχνη και Ψευδαίσθηση, Εκδόσεις Νεφέλη (Αθήνα 1995) σ. 246.
«Από τη στιγμή που θα γίνει αυτό κατανοητό, θα είναι ίσως ευκολότερο να αντιληφθεί κανείς γιατί η μεγάλη ποσότητα πληροφοριών που στοιβάζονται στον πίνακα μπορεί εξίσου καλά να βοηθάει την ψευδαίσθηση, αλλά και να την παρεμποδίζει. Η αιτία γι’ αυτό πρέπει να αναζητηθεί στους περιορισμούς του εκφραστικού μέσου που μπορούν να παρεισφρέουν και να αντιστρατεύονται την εντύπωση πουήθελε να μεταδώσει ο καλλιτέχνης». E.H.Gombrich,Τέχνη καιΨευδαίσθηση, σ. 256.
«Η άποψη ότι κάθε αναγνώριση εικόνων συνδέεται με προβολές και οπτικές προσδοκίες ενισχύεται από τα πορίσματα πειραμάτων. Αν δείξουμε σε κάποιον την εικόνα ενός χεριού ή ενός βέλους που δείχνει, θα τείνει να μετακινηθεί κάπως προς την κατεύθυνση που υποδεικνύεται. Χωρίς αυτή την τάση μας να προεξοφλούμε κατά κάποιον τρόπο την επικείμενη κίνηση, οι καλλιτέχνες δε θα μπορούσαν ποτέ να δώσουν την αίσθηση της ταχύτητας σε στατικές εικόνες». E. H. Gombrich, Τέχνη και Ψευδαίσθηση, σ. 263.
Η απάντηση στο ερώτημα "Τι είναι αυτό που αποκαλούμε ύφος ενός καλλιτέχνη;" δεν είναι απλή. Ο Ε.Η. Gombrich, αξιοποιώντας την οξυδέρκειά του αλλά και τις τεράστιες γνώσεις του σε θέματα ιστορίας και ψυχολογίας της εικαστικής αναπαράστασης, προσεγγίζει μια σειρά από κρίσιμα ζητήματα.
Προσπαθώντας να αποδείξει ότι η πιστή αναπαράσταση της πραγματικότητας είναι πολύ πιο δύσκολη απ' ό,τι συνήθως νομίζουμε, ο Gombrich εξετάζει, αμφισβητεί και επαναξιολογεί παλαιότερες και πιο σύγχρονες απόψεις για την αναπαράσταση και τη "μίμηση", για τον ρόλο των εικαστικών συμβάσεων, για την αφαίρεση, για την απόδοση του προοπτικού βάθους, για την ψευδαίσθηση στις πλαστικές τέχνες.
Ο Gombrich διακρινόταν πάντα για την ικανότητά του να αντιλαμβάνεται εις βάθος τα ζητήματα της καλλιτεχνικής δημιουργίας, θεωρητικά και άλλα. Παράλληλα, δεν έπαψε ποτέ να εκπλήσσεται διαπιστώνοντας την αστείρευτη επινοητικότητα του ανθρώπινου πνεύματος, αλλά και τις λεπτοφυείς διαφορές ως προς τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να προσεγγίζεται η τέχνη από τους δημιουργούς αλλά και από το κοινό.
Η έκτη και οριστική έκδοση (2002) του κλασικού αυτού έργου που πρωτοεκδόθηκε το 1960 συνοδεύεται από νέο Πρόλογο, στον οποίο ο συγγραφέας ιχνηλατεί το ακανθώδες θέμα της σχέσης εικόνας και σημείου.
