Η δημοσίευση της Μαντάμ Μποβαρύ προκάλεσε σκάνδαλο και υπήρξε αιτία ποινικής δίωξης του συγγραφέα και του εκδότη. Αναγνωρίστηκε όμως τελικά σαν μια αριστουργηματική και ακριβέστατη εξεικόνιση των ηθών και της ζωής. Περίφημο είναι και το "μυθιστόρημα μαθητείας" του Φλωμπέρ L’Éducation sentimentale (Η αισθηματική αγωγή), ένα από τα πιο καθοριστικά έργα του 19ου αιώνα.
Το χειρόγραφο των Αναμνήσεων ενός τρελού δόθηκε από τον Φλομπέρ στον Αλφρέ Λε Πουατεβέν στις 4 Ιανουαρίου 1839, ως δώρο Χριστουγέννων. Οι Αναμνήσεις ενός τρελού δεν αποτελούν μια επανάληψη - ταλαντούχα έστω - των θεμάτων και των σκέψεων που είχαν γαλουχήσει ως εκείνη τη στιγμή το έργο του Φλομπέρ.
Σ’ αυτό το κείμενο βλέπουμε να αναδύεται ήδη ένας σημαντικός συγγραφέας. Στα θαλασσινά μπάνια, στα δεκαπέντε του χρόνια, ο αφηγητής συναντάει μια νέα γυναίκα την οποία ερωτεύεται.
Το τέλος των διακοπών τους χωρίζει. Δύο χρόνια αργότερα, επιστρέφοντας στον τόπο συνάντησης, ο νεαρός άντρας καταλαβαίνει ότι τα αισθήματα που είχε νιώσει τότε δεν ήταν τίποτα σε σχέση με τον έρωτα και την επιθυμία που αισθάνεται τώρα, έτσι όπως έχουν ωριμάσει μέσα από την ανάμνηση.
Τα σύντομα επεισόδια όπου ο αφηγητής δοκιμάζει την πρώτη του σεξουαλική εμπειρία στην αγκαλιά μιας εύκολης γυναίκας και οι ερωτικές περιπέτειες που ακολουθούν, παραπέμπουν πιθανότατα σε προσωπικές εμπειρίες που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη ζωή του Φλομπέρ.
[…]Άλλες φορές, ενώ ήμουν απορροφημένος από έργα μεγαλοφυή, δεμένος μ' εκείνες τις αλυσίδες, που σε κρατούν μαζί τους, στο ξαφνικό μουρμούρισμα κάποιων φωνών, στο κολακευτικό ουρλιαχτό, σ' αυτό το βουητό το χαριτωμένο, αναζητούσα με ζήλο τη μοίρα αυτών των ισχυρών αντρών που έχουν τη δύναμη να χειρίζονται το πλήθος σαν θήραμα και που το κάνουν να κλαίει, να στενάζει, να ποδοκροτά μ' ενθουσιασμό. Πόσο ανοιχτή πρέπει να είναι η καρδιά σ' εκείνους που γοητεύουν τους ανθρώπους και πόσο τούτη η ικανότητα έχει νεκρωθεί στη δική μου φύση! Πεπεισμένος για την αδυναμία και τη στειρότητα μου, κυριευόμουν από ένα ζηλόφθονο μίσος, έλεγα στον εαυτό μου πως όλα τούτα δεν ήταν τίποτα, πως η μοίρα είχε επιβάλλει αυτή την κατάσταση. — Έριχνα λάσπη σε πράγματα ανώτερα που τα φθονούσα.
Αψηφούσα το θεό, μπορούσα να χλευάζω τους ανθρώπους το ίδιο καλά.
Εντούτοις αυτή η ζοφερή διάθεση ήταν περαστική και ξανάνιωθα αληθινή ευχαρίστηση καθώς παρατηρούσα το πνεύμα να λάμπει μέσα στις αίθουσες τέχνης σαν ένα μεγάλο λουλούδι που ανοίγει τον ευωδιαστό του ρόδακα στον καλοκαιρινό ήλιο.
Η τέχνη — η τέχνη... όμορφο πράγμα αυτή η ματαιοδοξία!
Αν υπάρχει κάτι πάνω στη γη, κι ανάμεσα στα άυλα, μια πίστη που όλοι προσκυνούν, αν υπάρχει κάποια άγια δύναμη, κάτι αγνό και μεγαλειώδες, κάτι συναφές με την απεριόριστη επιθυμία για το άπειρο και το ασαφές που ονομάζεται ψυχή, αυτό είναι η τέχνη.
Και οποία μετριότης! Μια πέτρα — μια λέξη — ένας ήχος — να ο συνδυασμός όλων αυτών που αποκαλούμε μεγαλείο.
Θα επιθυμούσα κάτι που να μην είχε χρεία έκφρασης ή μορφής. — Καθαρό σαν ένα άρωμα, δυνατό όπως η πέτρα, ασύλληπτο σαν μια ωδή• κάτι που να τα συνδυάζει όλα αυτά και να μην είναι τίποτα από αυτά συνάμα.
Όλα στη φύση μου φαίνονται περιορισμένα, στενά, αποτυχημένα.
Ο άνθρωπος με το πνεύμα του και την τέχνη του δεν είναι παρά ένας δυστυχισμένος μίμος μιας άλλης ευγενέστερης πραγματικότητας.
Επιθυμώ την ομορφιά του απείρου και δε βρίσκω παρά μόνο την αμφιβολία.
