Από το 1975 ως το 1977 ήταν πρόεδρος της Ανώτατης Σχολής Κοινωνικών Επιστημών (Ecole Pratique des Hautes Etudes en Sciences Sociales) που διαδέχθηκε το VIo τμήμα.
Η ενασχόλησή του με το ίδρυμα αυτό σηματοδοτεί την επιθυμία του να ανανεώσει τη μεσαιωνική ιστορία με τη συνδομή των κοινωνικών επιστημών. Αυτός ο προσανατολισμός διαφαίνεται στο έργο του "La Civilisation de l' occident medieval" (1964) που δημιούργησε και κατέστησε δημοφιλή μια καινούργια άποψη για το Μεσαίωνα, περισσότερο σύνθετη αλλά και ταυτοχρόνως περισσότερο ελκυστική. Από το έτος 1969, μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού "Annales".
Η συμβολή του Λε Γκοφ στη μεσαιωνική ιστορία περιέχει δύο πτυχές. Πρώτον συγκροτεί μια κοινωνική ιστορία της μεσαιωνικής πόλης.
Ο Marc Bloch ήταν ο πρώτος που πρότεινε την αντικατάσταση της επίσημης και θεσμικής ιστορία της φεουδαρχίας από μια κοινωνική προσέγγιση, ακολουθούμενος από δύο γενιές ειδικών (George Duby, Robert Fossier, Pierre Toubert). Οι έρευνες του όμως αφορούσαν κυρίως την αγροτική ιστορία.
O Λε Γκοφ πρώτος οικοδόμησε μια κοινωνική ιστορία της πόλης και με το βιβλίο του "Les Intellectuels au Moyen Age" (1957) άνοιξε νέα πεδία ερεύνας. Το ενδιαφέρον του Λε Γκοφ για την πόλη μαρτυρούν και τα έργα του "L' Histoire de la France urbaine" (σε συνεργασία με τον Georges Duby, 1980) και "L' Homme medieval" (1989). Δεύτερον, ο Λε Γκοφ συνέβαλε αποφασιστικά σε μια ιστορία των μεσαιωνικών νοοτροπιών, αξιοποιώντας τη συμβολή της ανθρωπολογία, συνδέοντας μεταξύ τους πεδία ως τότε διακριτά όπως τη θεολογία με τις εμπορικές και βιοτεχνικές δραστηριότητες ("La Naissance du purgatoire", 1981, "La Bourse et la vie" 1986) και χρησιμοποιώντας πηγές φαινομενικά περιθωριακές ή ελάσσονες: τη λογοτεχνία, τους θρύλους, τα κηρύγματα, τις εικόνες, τις τελετουργίες ("Pour un autre Moyen Age", 1977, "L' Imaginaire medieval, 1985).
Παράλληλα ο Λε Γκοφ ασχολήθηκε και με την ιστοριογραφία: "Faire de l' Histoire" με τον Nora (1974), "La Nouvelle Histoire" με τους Chartier και Revel (1978), "Histoire et Memoire" (1988).
Πέθανε στο Παρίσι την 1η Απριλίου 2014, σε ηλικία 90 ετών.
Ο μεσαίωνας και το χρήμα
Δοκίμιο ιστορικής ανθρωπολογίας
Ένα βιβλίο για το χρήμα, τα δάνεια, τους τόκους, το πιστωτικό σύστημα. Ο "Μεσαίωνας και το χρήμα" δεν απευθύνεται μόνο σε εκείνους που ασχολούνται με τον Μεσαίωνα ή απλώς αγαπούν τον Μεσαίωνα ή θαυμάζουν τον Le Goff· παρουσιάζει την εξέλιξη, το μέστωμα μιας εύρωστης σκέψης για τον Μεσαίωνα στην Ευρώπη, η οποία παρακολουθεί με εγρήγορση, με ετοιμότητα, με αγωνία τη σύγχρονη πορεία της ηπείρου. Ανάμεσα στις γραμμές του, ανάμεσα στα ερωτήματα για την τοκογλυφία, το είδος των νομισμάτων που κυκλοφορούσαν, τους αμαρτωλούς ή μη εμπόρους, τον προκαπιταλιστικό ή μη χαρακτήρα της μεσαιωνικής οικονομίας ή τις τόσο ενδιαφέρουσες εικόνες που ο συγγραφέας του σχεδίασε για τους ανθρώπους του Μεσαίωνα, υπάρχει αυτή η αγωνία της κοινωνίας για το μέλλον της Ευρώπης.
Το φαντασιακό στο Μεσαίωνα
Η Ιστορία χωρίς το φαντασιακό συνιστά μια αποστειρωμένη Ιστορία, υποστηρίζει στα δοκίμια που έχουν συγκεντρωθεί στο έργο αυτό αναφοράς ο κορυφαίος Γάλλος Ζακ Λε Γκοφ. Εμβαθύνει στην αναζήτηση μιας ανανεωμένης θεώρησης για τη μεσαιωνική ιστορία και μελετά το φαντασιακό και τις συλλογικές αναπαραστάσεις της μεσαιωνικής κοινωνίας κατά το διάστημα από τον 5ο έως τον 16ο αιώνα.
Ο Λε Γκολφ εξηγεί γιατί το φαντασιακό αποτελεί μια πολυσήμαντη και δύσκολα προσδιορίσιμη έννοια. Ανατρέχει στη λογοτεχνική και καλλιτεχνική παραγωγή των μεσαιωνικών χρόνων για να αναδείξει τον θεμελιώδη ρόλο του στο προσωπικό και συλλογικό ασυνείδητο. Εξετάζει τη διασύνδεσή του με τι έννοιες της αναπαράστασης, του ιδεολογικού και του συμβολικού. Εκκινώντας από την έννοια του θαυμαστού, ως συστήματος ανάγνωσης του υπερφυσικού, αναπτύσσει βασικά θέματα, όπως του μεσαιωνικού χωροχρόνου, των σχέσεων μεταξύ λόγιου πολιτισμού και λαϊκού πολιτισμού και των ονείρων, κομβικό σημείο μεταξύ της κουλτούρας των κληρικών και της λαϊκής κουλτούρας.
Ο χώρος του δάσους και των φεουδαλικών γαιών, οι τόποι εργασίας και κοινωνικών πρακτικών, τα ταξίδια στα επέκεινα, οι διατροφικοί και ενδυματολογικοί κώδικες, το σωματικό και το ονειρικό φαντασιακό, ο τρόπος με τον οποίο η μεσαιωνική Δύση προβάλλει σ' αυτά τους φόβους και τις επιθυμίες της συγκροτούν τις συνιστώσες στο γοητευτικό σύμπαν που μας προτείνει με τις αναλύσεις του ο Λε Γκοφ.
Ήρωες και θαυμαστά του Μεσαίωνα
Το έργο του διακεκριμένου Γάλλου ιστορικού Ζακ Λε Γκοφ, το οποίο αποτελεί προέκταση του πρόσφατου δοκιμίου του "L' Europe est-elle nee au Moyen Age?" ("Η Ευρώπη γεννήθηκε τον Μεσαίωνα;"), εντάσσεται σε ένα νέο τομέα της ιστορίας, σε πλήρη ανάπτυξη, τον τομέα του φαντασιακού.
Η ιστορία του φαντασιακού υπερβαίνει την ιστορία της φαντασίας, αποτυπώνοντας μια πορεία ανανεούμενη από τα μεγάλα κύματα των επαναστάσεων του κειμένου και της εικόνας. Μεταξύ Ιστορίας και μύθου, το φαντασιακό γεφυρώνει το φυσικό με το υπερφυσικό, το επίγειο με το επέκεινα, αναδεικνύοντας τη μεταμορφωτική ικανότητα των μύθων και θρύλων που γοητεύουν το μεσαιωνικό κόσμο.
Σ' αυτό το πλαίσιο, ο Ζακ Λε Γκοφ, με την πολύτιμη συμβολή του εικονογράφου Φρεντερίκ Μαζουί, επιλέγει να παρουσιάσει δύο θεμελιακές συνιστώσες του μεσαιωνικού φαντασιακού: τους ήρωες -που χαρακτηρίζονται για την πολεμική τους γενναιότητα και την ευγενική τους καταγωγή-, μεμονωμένα πρόσωπα όπως ο Καρλομάγνος, ο Ρομπέν των Δασών, ο βασιλιάς Αρθούρος, η πάπισσα Ιωάννα, η νεράιδα Μελουζίνα, αλλά και συλλογικά πρόσωπα όπως ο ιππότης, ο τροβαδούρος και ο ζογκλέρ· τα θαυμαστά -εκπληκτικά και ακατανόητα φαινόμενα που όμως ανήκουν στη φυσική τάξη- που στο βιβλίο αυτό παρουσιάζονται με τη μορφή τριών οικοδομημάτων-συμβόλων των κύριων κέντρων εξουσίας στη μεσαιωνική κοινωνία: ο καθεδρικός ναός, το οχυρό κάστρο και το μοναστήρι.
Η συγκεκριμένη απεικόνιση της ιστορίας του φαντασιακού είναι επίσης μια ιστορία της μακράς διάρκειας, καθώς οι ήρωες και τα θαυμαστά παρουσιάζονται στη διαχρονία τους, ως διαμεσολαβητικός όρος μεταξύ παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος.
Οι διανοούμενοι στο μεσαίωνα
Πόσοι από εμάς γνωρίζουν τον "άγνωστο Μεσαίωνα"; Πόσοι υποψιάζονται ότι πίσω από την κυρίαρχη αντίληψη περί σκοταδισμού και οπισθοδρόμησης κρύβεται μια σημαντική πολιτισμική άνθηση;
Ο διανοούμενος του Μεσαίωνα, στοχαστής και δάσκαλος, ρήτορας και φιλόσοφος, ένας πραγματικός τεχνίτης του πνεύματος, θα οδηγήσει στη μεγάλη άνθηση του 12ου και 13ου αιώνα, του "άγνωστου Μεσαίωνα": από τις συντεχνίες των λογίων-φοιτητών μέχρι την ίδρυση των πρώτων πανεπιστημίων, από τις μονομαχίες διαλεκτικής και ρητορικής μέχρι την ειδίκευση σε διάφορους επιστημονικούς τομείς, ένας μικρόκοσμος δημιουργικής σκέψης και γόνιμης αναζήτησης αναδεικνύεται μέσα στη μεσαιωνική πόλη.
Ο Ζακ Λε Γκοφ, σ' αυτό το κλασικό έργο, αποτυπώνει μια άγνωστη όσο και εντυπωσιακή πνευματική αναγέννηση.
Ζακ λε Γκοφ, Νικολά Τρουόνγκ
Μια ιστορία του σώματος στον Μεσαίωνα
Το σώμα έχει την ιστορία του. Μια ιστορία που εγγράφεται στο χρόνο, που μετεξελίσσεται στις κοινωνίες, στους πολιτισμούς. Άμεσα συνυφασμένη με ιδέες, θεσμούς, πρακτικές, νοοτροπίες και ταυτότητες. Η ιστορία του σώματος στον Μεσαίωνα συνιστά ένα ουσιαστικό κομμάτι της Ιστορίας έτσι όπως τη σκιαγραφούν στο βιβλίο αυτό ο Ζακ Λε Γκοφ και ο Νικολά Τρουόνγκ.
Αρθρωμένο γύρω από μια θεμελιώδη αντίθεση ανάμεσα στην περιφρόνηση και στην εξύμνηση, το σώμα στον μεσαιωνικό κόσμο συνιστά και συστήνει τον τόπο του παράδοξου. Η αμφιταλάντευση αυτή είναι εμφανής παντού: στη Σαρακοστή και στο καρναβάλι, στο ασκητικό ιδεώδες και στα ιπποτικά μυθιστορήματα, στις κοινωνικές εκδηλώσεις, στις εκφάνσεις του δημόσιου και ιδιωτικού βίου, στις αντιλήψεις περί σεξουαλικότητας, στην ενδυμασία, στις χειρονομίες, στην εργασία, στα όνειρα, στην ασθένεια και στο θάνατο.
Όμορφο και γι' αυτό φθαρτό, εκλεκτό και επομένως απόβλητο το σώμα στον Μεσαίωνα καθίσταται ο μικρόκοσμος μιας ολόκληρης κοινωνίας. Γίνεται σύμβολο και σήμα συνοχής ή σύγκρουσης, τάξης ή αταξίας, καθίσταται μια μοναδική πηγή εντάσεων, κάποιες από τις οποίες επανεμφανίζονται στην εποχή μας.
Δοκίμιο ιστορικής ανθρωπολογίας
Ένα βιβλίο για το χρήμα, τα δάνεια, τους τόκους, το πιστωτικό σύστημα. Ο "Μεσαίωνας και το χρήμα" δεν απευθύνεται μόνο σε εκείνους που ασχολούνται με τον Μεσαίωνα ή απλώς αγαπούν τον Μεσαίωνα ή θαυμάζουν τον Le Goff· παρουσιάζει την εξέλιξη, το μέστωμα μιας εύρωστης σκέψης για τον Μεσαίωνα στην Ευρώπη, η οποία παρακολουθεί με εγρήγορση, με ετοιμότητα, με αγωνία τη σύγχρονη πορεία της ηπείρου. Ανάμεσα στις γραμμές του, ανάμεσα στα ερωτήματα για την τοκογλυφία, το είδος των νομισμάτων που κυκλοφορούσαν, τους αμαρτωλούς ή μη εμπόρους, τον προκαπιταλιστικό ή μη χαρακτήρα της μεσαιωνικής οικονομίας ή τις τόσο ενδιαφέρουσες εικόνες που ο συγγραφέας του σχεδίασε για τους ανθρώπους του Μεσαίωνα, υπάρχει αυτή η αγωνία της κοινωνίας για το μέλλον της Ευρώπης.
Η Ιστορία χωρίς το φαντασιακό συνιστά μια αποστειρωμένη Ιστορία, υποστηρίζει στα δοκίμια που έχουν συγκεντρωθεί στο έργο αυτό αναφοράς ο κορυφαίος Γάλλος Ζακ Λε Γκοφ. Εμβαθύνει στην αναζήτηση μιας ανανεωμένης θεώρησης για τη μεσαιωνική ιστορία και μελετά το φαντασιακό και τις συλλογικές αναπαραστάσεις της μεσαιωνικής κοινωνίας κατά το διάστημα από τον 5ο έως τον 16ο αιώνα.
Ο Λε Γκολφ εξηγεί γιατί το φαντασιακό αποτελεί μια πολυσήμαντη και δύσκολα προσδιορίσιμη έννοια. Ανατρέχει στη λογοτεχνική και καλλιτεχνική παραγωγή των μεσαιωνικών χρόνων για να αναδείξει τον θεμελιώδη ρόλο του στο προσωπικό και συλλογικό ασυνείδητο. Εξετάζει τη διασύνδεσή του με τι έννοιες της αναπαράστασης, του ιδεολογικού και του συμβολικού. Εκκινώντας από την έννοια του θαυμαστού, ως συστήματος ανάγνωσης του υπερφυσικού, αναπτύσσει βασικά θέματα, όπως του μεσαιωνικού χωροχρόνου, των σχέσεων μεταξύ λόγιου πολιτισμού και λαϊκού πολιτισμού και των ονείρων, κομβικό σημείο μεταξύ της κουλτούρας των κληρικών και της λαϊκής κουλτούρας.
Ο χώρος του δάσους και των φεουδαλικών γαιών, οι τόποι εργασίας και κοινωνικών πρακτικών, τα ταξίδια στα επέκεινα, οι διατροφικοί και ενδυματολογικοί κώδικες, το σωματικό και το ονειρικό φαντασιακό, ο τρόπος με τον οποίο η μεσαιωνική Δύση προβάλλει σ' αυτά τους φόβους και τις επιθυμίες της συγκροτούν τις συνιστώσες στο γοητευτικό σύμπαν που μας προτείνει με τις αναλύσεις του ο Λε Γκοφ.
Το έργο του διακεκριμένου Γάλλου ιστορικού Ζακ Λε Γκοφ, το οποίο αποτελεί προέκταση του πρόσφατου δοκιμίου του "L' Europe est-elle nee au Moyen Age?" ("Η Ευρώπη γεννήθηκε τον Μεσαίωνα;"), εντάσσεται σε ένα νέο τομέα της ιστορίας, σε πλήρη ανάπτυξη, τον τομέα του φαντασιακού.
Η ιστορία του φαντασιακού υπερβαίνει την ιστορία της φαντασίας, αποτυπώνοντας μια πορεία ανανεούμενη από τα μεγάλα κύματα των επαναστάσεων του κειμένου και της εικόνας. Μεταξύ Ιστορίας και μύθου, το φαντασιακό γεφυρώνει το φυσικό με το υπερφυσικό, το επίγειο με το επέκεινα, αναδεικνύοντας τη μεταμορφωτική ικανότητα των μύθων και θρύλων που γοητεύουν το μεσαιωνικό κόσμο.
Σ' αυτό το πλαίσιο, ο Ζακ Λε Γκοφ, με την πολύτιμη συμβολή του εικονογράφου Φρεντερίκ Μαζουί, επιλέγει να παρουσιάσει δύο θεμελιακές συνιστώσες του μεσαιωνικού φαντασιακού: τους ήρωες -που χαρακτηρίζονται για την πολεμική τους γενναιότητα και την ευγενική τους καταγωγή-, μεμονωμένα πρόσωπα όπως ο Καρλομάγνος, ο Ρομπέν των Δασών, ο βασιλιάς Αρθούρος, η πάπισσα Ιωάννα, η νεράιδα Μελουζίνα, αλλά και συλλογικά πρόσωπα όπως ο ιππότης, ο τροβαδούρος και ο ζογκλέρ· τα θαυμαστά -εκπληκτικά και ακατανόητα φαινόμενα που όμως ανήκουν στη φυσική τάξη- που στο βιβλίο αυτό παρουσιάζονται με τη μορφή τριών οικοδομημάτων-συμβόλων των κύριων κέντρων εξουσίας στη μεσαιωνική κοινωνία: ο καθεδρικός ναός, το οχυρό κάστρο και το μοναστήρι.
Η συγκεκριμένη απεικόνιση της ιστορίας του φαντασιακού είναι επίσης μια ιστορία της μακράς διάρκειας, καθώς οι ήρωες και τα θαυμαστά παρουσιάζονται στη διαχρονία τους, ως διαμεσολαβητικός όρος μεταξύ παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος.
Πόσοι από εμάς γνωρίζουν τον "άγνωστο Μεσαίωνα"; Πόσοι υποψιάζονται ότι πίσω από την κυρίαρχη αντίληψη περί σκοταδισμού και οπισθοδρόμησης κρύβεται μια σημαντική πολιτισμική άνθηση;
Ο διανοούμενος του Μεσαίωνα, στοχαστής και δάσκαλος, ρήτορας και φιλόσοφος, ένας πραγματικός τεχνίτης του πνεύματος, θα οδηγήσει στη μεγάλη άνθηση του 12ου και 13ου αιώνα, του "άγνωστου Μεσαίωνα": από τις συντεχνίες των λογίων-φοιτητών μέχρι την ίδρυση των πρώτων πανεπιστημίων, από τις μονομαχίες διαλεκτικής και ρητορικής μέχρι την ειδίκευση σε διάφορους επιστημονικούς τομείς, ένας μικρόκοσμος δημιουργικής σκέψης και γόνιμης αναζήτησης αναδεικνύεται μέσα στη μεσαιωνική πόλη.
Ο Ζακ Λε Γκοφ, σ' αυτό το κλασικό έργο, αποτυπώνει μια άγνωστη όσο και εντυπωσιακή πνευματική αναγέννηση.
Μια ιστορία του σώματος στον Μεσαίωνα
Το σώμα έχει την ιστορία του. Μια ιστορία που εγγράφεται στο χρόνο, που μετεξελίσσεται στις κοινωνίες, στους πολιτισμούς. Άμεσα συνυφασμένη με ιδέες, θεσμούς, πρακτικές, νοοτροπίες και ταυτότητες. Η ιστορία του σώματος στον Μεσαίωνα συνιστά ένα ουσιαστικό κομμάτι της Ιστορίας έτσι όπως τη σκιαγραφούν στο βιβλίο αυτό ο Ζακ Λε Γκοφ και ο Νικολά Τρουόνγκ.
Αρθρωμένο γύρω από μια θεμελιώδη αντίθεση ανάμεσα στην περιφρόνηση και στην εξύμνηση, το σώμα στον μεσαιωνικό κόσμο συνιστά και συστήνει τον τόπο του παράδοξου. Η αμφιταλάντευση αυτή είναι εμφανής παντού: στη Σαρακοστή και στο καρναβάλι, στο ασκητικό ιδεώδες και στα ιπποτικά μυθιστορήματα, στις κοινωνικές εκδηλώσεις, στις εκφάνσεις του δημόσιου και ιδιωτικού βίου, στις αντιλήψεις περί σεξουαλικότητας, στην ενδυμασία, στις χειρονομίες, στην εργασία, στα όνειρα, στην ασθένεια και στο θάνατο.
Όμορφο και γι' αυτό φθαρτό, εκλεκτό και επομένως απόβλητο το σώμα στον Μεσαίωνα καθίσταται ο μικρόκοσμος μιας ολόκληρης κοινωνίας. Γίνεται σύμβολο και σήμα συνοχής ή σύγκρουσης, τάξης ή αταξίας, καθίσταται μια μοναδική πηγή εντάσεων, κάποιες από τις οποίες επανεμφανίζονται στην εποχή μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου