1830-1900: Οικογενειακά περιοδικά

Τα πρώτα ελληνικά περιοδικά εγκυκλοπαιδικού μάλλον χαρακτήρα κυκλοφόρησαν προεπαναστατικά στη Βιέννη και το Παρίσι: Ερμής ο Λόγιος (Βιέννη 1811-1821, βλ. Ήλιος Αποθετήριο ΕΙΕ), Ελληνικός Τηλέγραφος (Βιέννη 1812-1836), Φιλολογικός Τηλέγραφος (Βιέννη 1817-1821), Καλλιόπη (Βιέννη 1819-1821,βλ. Ήλιος Αποθετήριο ΕΙΕ), Μέλισσα (Παρίσι 1819-1821), Το Μουσείον (Παρίσι 1819) κ.ά. 

Συστηματικότερα άρχισαν όμως να εκδίδονται μετά τη δημιουργία του ελληνικού κράτους. Κατά την πρώτη μετεπαναστατική περίοδο, τα λογοτεχνικά-οικογενειακά περιοδικά δεν έχουν ακραιφνώς λογοτεχνικό χαρακτήρα.

Στην Ευτέρπη (1847-1951) και την Πανδώρα (1850-1871), στα δύο πιο διάσημα περιοδικά έντυπα της πρώτης περιόδου, συναντούμε έτσι συνεργασίες για πολλά ζητήματα που αφορούν τη νεοελληνική και τη μεταφρασμένη λογοτεχνία, δοκίμια, βιβλιοκρισίες, εργοβιογραφικά άρθρα κτλ., αλλά στην ύλη των

περιοδικών απαντούν και πολλά άλλα θέματα, που αφορούν τη γλώσσα, τις επιστήμες, τη χρηστοήθεια, καθώς και γενικές ειδήσεις και αγγελίες (βλ. λ.χ. Ευτέρπη). Παρ’ όλα αυτά, στις σελίδες τους βρίσκουμε πολλά πρωτότυπα λογοτεχνικά έργα και λογοτεχνικές μεταφράσεις. 

Στο περιοδικό Χρυσαλλίς, για παράδειγμα, που πρωτοεκδίδεται το 1860, υπάρχουν ενδιαφέροντα κείμενα για την πρόσληψη του ρομαντισμού.

Από τη δεκαετία του 1870 και έπειτα, τα περιοδικά πολλαπλασιάζονται, και η ύλη τους διευρύνεται αισθητά. Η Εστία (1876-1895) φιλοξενεί στις σελίδες της την αφρόκρεμα της αθηναϊκής λογιοσύνης, μαζί με ενδιαφέροντα μεταφράσματα. Η Εβδομάς (1884-1892) έχει επίσης πλούσια, μάλλον ελαφριά λογοτεχνική ύλη, ενώ τα Εκλεκτά Μυθιστορήματα (1884-1894) περιλαμβάνουν αποκλειστικά έργα

μεταφρασμένης πεζογραφίας.

Σημαντικός είναι ο ρόλος των εξωελλαδικών κέντρων και της περιφέρειας.

Έτσι, στη Λειψία εκδίδονται δύο εξαιρετικά καλαίσθητα περιοδικά, ο Έσπερος (1881-1889) και η Κλειώ (1885-1891), ενώ στα Επτάνησα, όπου είχε κυκλοφορήσει ένα από τα πρώτα περιοδικά έντυπα της μετεπαναστατικής περιόδου, η Ιόνιος Ανθολογία (1834-1835), εκδίδονται επίσης ο Ζακύνθιος Ανθών (1874-1878) και ο Ποιητικός Ανθών (1879).

Στην ποικιλία των περιοδικών αυτής της περιόδου πρέπει να εντάξουμε και το παιδικό περιοδικό Διάπλασις των Παίδων. Βλ. γενικά Ψηφιακές συλλογές Πανεπιστημίου Πατρών και για ευρετηριάσεις περιοδικών και ημερολογίων: Αναστασία Οικονόμου, Ποικίλη Στοά (1881-1899, 1912-1914), μδ., Δήμητρα Γιαννικοπούλου, Το Αττικόν ημερολόγιον του Ειρηναίου Ασωπίου, μδ., κ.ά.