«Δε θέλαμε να δηλώσουμε ότι είμαστε γυναίκες, γιατί –παρόλο που εκείνη την εποχή δεν υποψιαζόμασταν καν ότι ο τρόπος της γραφής μας και της σκέψης μας δεν θα θεωρούνταν “θηλυκός”- είχαμε μία ασαφή εντύπωση ότι οι γυναίκες συγγραφείς κινδύνευαν να κριθούν με προκατάληψη∙ είχαμε παρατηρήσει πως συχνά οι κριτικοί χρησιμοποιούν εναντίον των γυναικών συγγραφέων την προσωπικότητά τους ως όπλο και ακόμα και όταν γράφουν θετικά γι’ αυτές χρησιμοποιούν ένα είδος κολακείας που δεν αποτελεί αληθινό έπαινο» (παρατίθεται στην Ohmann, 1994). Ωστόσο, όπως και πάλι μας εξηγεί η Σάρλοτ, οι αδερφές είχαν επιλέξει αμφίσημα ψευδώνυμα, τα Currer και Ellis, ονόματα που θα μπορούσαν να εκληφθούν εξίσου ως ανδρικά ή γυναικεία. Αυτό είχε ως συνέπεια να αποκαλυφθεί περίτρανα η προκατάληψη, ακριβώς, των ανδρών κριτικών της εποχής αναφορικά με το φύλο του συγγραφέα.
Συγκεκριμένα, έχει μεγάλο ενδιαφέρον η πρόληψη του μυθιστορήματος Ανεμοδαρμένα Ύψη της Έμιλυ Βροντέ (ή Έλις Μπελ).
Η Carol Ohmann (1994, σσ. 106-107) μελέτησε και σύγκρινε τις βιβλιοκριτικές του μυθιστορήματος
της Έμιλυ που δημοσιεύτηκαν σε αγγλικά και αμερικανικά περιοδικά της εποχής, πριν και μετά την αποκάλυψη του φύλου της και εξηγεί: οι πέντε κριτικοί που έγραψαν χωρίς καμία αμφιβολία για το ανδρικό φύλο του συγγραφέα ήταν όλοι από επαινετικοί ως εκθειαστικοί. Ο συγγραφέας αυτός είχε γράψει ένα βιβλίο δυνατό και πρωτότυπο. Κεντρικό θέμα του δεν θεωρήθηκε ο έρωτας, αλλά η αναπαράσταση της ανθρώπινης σκληρότητας, βαρβαρότητας, βίας και κακίας στις πιο ακραίες τους εκφάνσεις. (Αναφέρονται εδώ οι κριτικοί στον χαρακτήρα του κεντρικού ήρωα των Ανεμοδαρμένων Υψών, του Χήθκλιφ.)
Αλλά ενώ αυτοί οι άνδρες αναγνώστες βίωσαν, διαβάζοντας το βιβλίο, αισθήματα όπως μελαγχολία, πόνο, κατάπληξη, αγωνία ή αηδία, παραδέχτηκαν, ταυτόχρονα, ότι ο συγγραφέας του είναι ένας νέος, πολλά υποσχόμενος και πιθανότατα μεγάλος συγγραφέας.
Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να δούμε μία κριτική του George Washington Peck σε αμερικανικό περιοδικό, το The American Review∙ ο Peck όχι μόνο θεώρησε αυτονόητο ότι ο συγγραφέας είναι άνδρας, αλλά επιχείρησε να τον εντοπίσει και γεωγραφικά και ταξικά: θα πρέπει να ήταν, έγραψε ο Peck, ένας αγρότης ή «άξεστος ναύτης με δυνατή φαντασία» από το Yorkshire, ένας σαν εκείνους «τους φίλους που αγαπάς μεν αλλά σε φέρνουν σε δύσκολη θέση με την απρεπή τους συμπεριφορά». Μάλιστα «αυτός ο συγγραφέας νομίζει ότι καταλαβαίνει τις γυναίκες, αλλά δεν τις καταλαβαίνει για αυτό που είναι, τις παρουσιάζει ίδιες με τον εαυτό του».
Αλλά ενώ αυτοί οι άνδρες αναγνώστες βίωσαν, διαβάζοντας το βιβλίο, αισθήματα όπως μελαγχολία, πόνο, κατάπληξη, αγωνία ή αηδία, παραδέχτηκαν, ταυτόχρονα, ότι ο συγγραφέας του είναι ένας νέος, πολλά υποσχόμενος και πιθανότατα μεγάλος συγγραφέας.
Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να δούμε μία κριτική του George Washington Peck σε αμερικανικό περιοδικό, το The American Review∙ ο Peck όχι μόνο θεώρησε αυτονόητο ότι ο συγγραφέας είναι άνδρας, αλλά επιχείρησε να τον εντοπίσει και γεωγραφικά και ταξικά: θα πρέπει να ήταν, έγραψε ο Peck, ένας αγρότης ή «άξεστος ναύτης με δυνατή φαντασία» από το Yorkshire, ένας σαν εκείνους «τους φίλους που αγαπάς μεν αλλά σε φέρνουν σε δύσκολη θέση με την απρεπή τους συμπεριφορά». Μάλιστα «αυτός ο συγγραφέας νομίζει ότι καταλαβαίνει τις γυναίκες, αλλά δεν τις καταλαβαίνει για αυτό που είναι, τις παρουσιάζει ίδιες με τον εαυτό του».
Όταν αποκαλύφθηκε ότι ο Έλις Μπελ ήταν η Έμιλυ, οι κριτικοί άλλαξαν τον τρόπο της γραφής τους
και επιχείρησαν να εντάξουν το βιβλίο στη περιοριστική κατηγορία της «γυναικείας» λογοτεχνίας.
Ένας κριτικός, αναφερόμενος στη σκοτεινή φιγούρα του του Χήθκλιφ, του ήρωα της Έμιλυ, έγραψε: «Είναι ευκολότερο, για όσους δεν έχουν αρκετή ή ποικίλη εμπειρία από τους ανθρώπους και τη συμπεριφορά τους, να κατασκευάσουν έναν τέλειο και συνεπή, τερατώδη αλλά φανταστικό χαρακτήρα, από το να αναπαραστήσουν μία ατελή αλλά περίπλοκη πραγματικότητα».
Ένας άλλος, ονόματι Sydney Dobbel παρομοίασε την Έμιλυ «με μικρό πουλί που δοκιμάζει τα φτερά του για να πετάξει από το κλουβί, αλλά αναπόφευκτα προσκρούει στα κάγκελα και πέφτει εξαντλημένο». Παρατηρεί λοιπόν σωστά η Ohmann (σ. 108) ότι: «Υπάρχει αξιοσημείωτη αντιστοιχία ανάμεσα σε ό,τι οι αναγνώστες γνωρίζουν ή νομίζουν ότι γνωρίζουν για το φύλο του η της συγγραφέα και αυτό που βλέπουν ή δεν βλέπουν στη δουλειά της.
Το Ανεμοδαρμένα Ύψη είναι άλλο βιβλίο για τους κριτικούς που νομίζουν ότι η Έμιλυ είναι άνδρας και συζητούν για τα ήθη και την αισθητική του, και άλλο για τους κριτικούς που γνωρίζουν ότι είναι γυναίκα, οπότε το εντάσσουν στην κατηγορία του λόγου μιας κόρης ιερέα. Ο άξεστος ναύτης του Peck ξαναγεννιέται ως το αξιοθρήνητο μικρό πουλί του Dobell».
Ένας κριτικός, αναφερόμενος στη σκοτεινή φιγούρα του του Χήθκλιφ, του ήρωα της Έμιλυ, έγραψε: «Είναι ευκολότερο, για όσους δεν έχουν αρκετή ή ποικίλη εμπειρία από τους ανθρώπους και τη συμπεριφορά τους, να κατασκευάσουν έναν τέλειο και συνεπή, τερατώδη αλλά φανταστικό χαρακτήρα, από το να αναπαραστήσουν μία ατελή αλλά περίπλοκη πραγματικότητα».
Ένας άλλος, ονόματι Sydney Dobbel παρομοίασε την Έμιλυ «με μικρό πουλί που δοκιμάζει τα φτερά του για να πετάξει από το κλουβί, αλλά αναπόφευκτα προσκρούει στα κάγκελα και πέφτει εξαντλημένο». Παρατηρεί λοιπόν σωστά η Ohmann (σ. 108) ότι: «Υπάρχει αξιοσημείωτη αντιστοιχία ανάμεσα σε ό,τι οι αναγνώστες γνωρίζουν ή νομίζουν ότι γνωρίζουν για το φύλο του η της συγγραφέα και αυτό που βλέπουν ή δεν βλέπουν στη δουλειά της.
Το Ανεμοδαρμένα Ύψη είναι άλλο βιβλίο για τους κριτικούς που νομίζουν ότι η Έμιλυ είναι άνδρας και συζητούν για τα ήθη και την αισθητική του, και άλλο για τους κριτικούς που γνωρίζουν ότι είναι γυναίκα, οπότε το εντάσσουν στην κατηγορία του λόγου μιας κόρης ιερέα. Ο άξεστος ναύτης του Peck ξαναγεννιέται ως το αξιοθρήνητο μικρό πουλί του Dobell».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου