Ένας από τους πολυμεταφρασμένους Έλληνες συγγραφείς σε περισσότερες από 30 γλώσσες, ο Αντώνης Σαμαράκης μίλησε μέσα από το έργο του για την ανημποριά του απλού ανθρώπου απέναντι στον ολοκληρωτισμό και την κρατική εξουσία, για την πυρηνική απειλή, την απώλεια ιδανικών, τη διαφθορά στο δημόσιο βίο και την αποξένωση του ατόμου σε μία αδιάφορη, καταναλωτική κοινωνία. Το μυθιστόρημά του 'Το Λάθος', που εκδόθηκε το 1965, περιγράφει ένα κράτος εφιάλτη υπό ολοκληρωτικό καθεστώς και αποδείχτηκε προφητικό, καθώς δύο μόλις χρόνια μετά επιβλήθηκε η στρατιωτική δικτατορία στην Ελλάδα, ενώ το βιβλίο του γυρίστηκε σε κινηματογραφική ταινία το 1975.
Ο Αντώνης Σαμαράκης εκπροσώπησε την Ελλάδα σε διασκέψεις της UNESCO και έγινε γνωστός ως υπερασπιστής των δικαιωμάτων των παιδιών, ενώ στην Ελλάδα πρωτοστάτησε στη δημιουργία του θεσμού της «Βουλής των Εφήβων», όπου έφηβοι από ολόκληρη τη χώρα ασκούνται στον κοινοβουλευτικό διάλογο για μία ημέρα.
Ο Αντώνης Σαμαράκης γεννήθηκε στην Αθήνα, όπου σπούδασε νομικά (1937-1941). Από το 1935 ως το 1963 εργάστηκε στο Υπουργείο Εργασίας, θέση από την οποία παραιτήθηκε με την επιβολή της δικτατορίας του Μεταξά και στην οποία επέστρεψε το 1945. Την περίοδο 1968-1969 ηγήθηκε αποστολής εμπειρογνωμόνων στις χώρες της Αφρικής μετά από ανάθεση της Διεθνούς Ομάδας Εργασίας. Ως εκπρόσωπος της UNESCO ταξίδεψε στην Αιθιοπία και δραστηριοποιήθηκε με άρθρα του για τη διεθνή κινητοποίηση υπέρ της επίλυσης των προβλημάτων των κατοίκων της χώρας.
Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1930 ως ποιητής από τις στήλες των περιοδικών "Παιδικός κόσμος" και "Διάπλασις των Παίδων". Ακολούθησαν δημοσιεύσεις του στις σελίδες της "Νέας Εστίας" και άλλων περιοδικών, όπως το "Ξεκίνημα", και τα "Νεοελληνικά Γράμματα". Συνεργάστηκε επίσης με το περιοδικό "Ακτίνες" μετά τον πόλεμο του 1940.
Το 1954 εκδόθηκε η πρώτη του συλλογή διηγημάτων με τίτλο "Ζητείται ελπίς". Ακολούθησαν πέντε ακόμη βιβλία του, τα οποία γνώρισαν πολλές επανεκδόσεις και μεταφράσεις σε ξένες γλώσσες.
Τιμήθηκε με το κρατικό βραβείο διηγήματος (1962 για το "Αρνούμαι"), το Βραβείο των Δώδεκα - Έπαθλο Κώστα Ουράνη (1966 για "Το λάθος"), το Μέγα Βραβείο Αστυνομικής Λογοτεχνίας στη Γαλλία (1970 για "Το λάθος"). Τιμήθηκε επίσης για τη συνολική προσφορά του από τη διοργάνωση Europalia (1982) και με το Σταυρό του Ιππότη των Γραμμάτων και των Τεχνών (1995).
Ο Αντώνης Σαμαράκης πέθανε στις 8 Αυγούστου 2003.
Ένας πολίτης θεωρείται από την Ασφάλεια ως ύποπτος για συνωμοτική κίνηση κατά του Καθεστώτος. Το μόνο άτομο που θα μπορούσε να επιβεβαιώσει την ενοχή του είναι νεκρό, δολοφονήθηκε από πράκτορες του Καθεστώτος. Έτσι ένα μυαλό σκέφτεται «το Σχέδιο», θα δώσουν την ευκαιρία στον ύποπτο να νομίσει πως μπορεί να δραπετεύσει, σε μια τέτοια περίπτωση αποδεικνύεται αυτομάτως η ενοχή του. Στο Σχέδιο λαμβάνουν μέρος δύο κεντρικά πρόσωπα, πράκτορες του Καθεστώτος: ένας ανακριτής, που είναι απόλυτα έμπιστος του Καθεστώτος, καθώς και ένας πράκτορας που τον αποκαλούν «μάνατζερ». Σε αυτό το Σχέδιο περιλαμβάνεται η μεταφορά του υπόπτου οδικώς και στην συνέχεια ακτοπλοϊκώς στο Κεντρικό όπου θα τον ανακρίνουν. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής με το αμάξι όμως, ένα υποτιθέμενο πρόβλημα παρουσιάζεται στο αυτοκίνητο, έτσι ο ανακριτής μαζί με τον ύποπτο θα αναγκαστούν να μείνουν σε ένα ξενοδοχείο ενώ ο μάνατζερ υποτίθεται βρίσκεται στο συνεργείο αυτοκινήτων.
Ο ανακριτής θα προτείνει στον ύποπτο να βγουν για μια βόλτα στην πόλη, ώστε να του δοθεί η «ευκαιρία» να δραπετεύσει. Ό ύποπτος δεν κάνει καμία τέτοια προσπάθεια λόγω του φόβου που τον διακατέχει. Όταν πια γυρίσουν στο ξενοδοχείο στον ύποπτο θα δοθεί μια μοναδική ευκαιρία να δραπετεύσει όταν ο ανακριτής εγκλωβιστεί για λίγο στην τουαλέτα λόγω της σφηνωμένης πόρτας που δημιούργησε το απότομο ρεύμα αέρα ενός παραθύρου. Ο ύποπτος τότε κάνει το μοιραίο λάθος να επιχειρήσει να ξεφύγει κρυφά από τον ανακριτή. Εκείνη τη στιγμή ο ανακριτής, αυτός ο φανατικός του Καθεστώτος, συνειδητοποιεί ότι του ήταν αδύνατον να παραδώσει τον άνθρωπο με τον οποίο είχε περάσει έστω και λίγες απλές καθημερινές ανθρώπινες στιγμές. Μία μία πέρασαν από μπροστά του οι εικόνες της βόλτας που έκαναν μαζί, το ποδόσφαιρο που έπαιξαν με τα παιδιά, οι κοπέλες που γνώρισαν και πήγαν μαζί τους στην πλαζ, η βόλτα στο λούνα παρκ κ.α..
Με παρατεταμένο όμως πια και το όπλο του ανωτέρου (μάνατζερ) απέναντι πλέον και στους δύο, συνειδητοποίησε ότι σ' αυτό το τέλειο σχέδιο, αυτό που είχε προβλεφθεί στην Ειδική Υπηρεσία της Ασφάλειας με κάθε λεπτομέρεια και είχε υπολογισθεί με μαθηματική ακρίβεια, σ' αυτό το Καθεστώς που χωρίζει τους ανθρώπους σ' εκείνους που είναι μαζί του και σ' εκείνους που δεν είναι, υπάρχει ένα κρίσιμο, ένα μοιραίο λάθος.
Αποδοχή και κριτική
Το βιβλίο γνώρισε μεγάλη επιτυχία όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε δεκάδες άλλες χώρες, καθώς μεταφράστηκε σε συνολικά 31 γλώσσες, ενώ δέχθηκε εξαιρετική κριτική στο σύνολο των χωρών αυτών. Για Το λάθος, ο Αντώνης Σαμαράκης τιμήθηκε με δύο λογοτεχνικά βραβεία: στην Ελλάδα με το βραβείο των «12» (1966) και στη Γαλλία με το Μεγάλο Βραβείο Αστυνομικής Λογοτεχνίας (1970). Με βάση το μυθιστόρημα γυρίστηκε το 1975 ταινία στη Γαλλία από τους Ζαν-Κλωντ Καριέρ και Πέτερ Φλέισμαν, με τον τίτλο La faille.
O Έντουϊν Τζάχιελ, καθηγητής συγκριτικής λογοτεχνίας, συνέκρινε το μυθιστόρημα με αντίστοιχα έργα των Κάφκα, Κέστλερ και Όργουελ. Ο Απόστολος Σαχίνης,επισημαίνει το μήνυμα ανθρωπιάς που κομμίζει με το πεζογράφημά του αυτό ο Σαμαράκης, «τη νίκη του ανθρώπου πάνω στις σκοτεινές δυνάμεις του ολοκληρωτισμού. [...] είναι μια έμμεση καταδίκη του δεσποτισμού και της δικτατορίας». Στις αρετές του έργου, επισημαίνει ο Σαχίνης, τη ζωντάνια, τη ζωηρότητα, την ευρηματικότητα, τις επινοήσεις, αλλά στα μειονεκτήματα: τη σπασμωδικότητα, το προσχεδιασμένο, το μηχανικό στην αφήγηση και το σχηματικό των ηρώων του. Η αστυνομική πλοκή υποβαθμίζει τους ανθρώπινους χαρακτήρες του έργου με τα συναισθήματα και τα πάθη τους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου