Έτσι, σε σύντομο χρονικό διάστημα η τραγωδία γίνεται ζήτημα της φιλοσοφίας, ενώ ο Χέγκελ χρησιμοποιεί την Αντιγόνη του Σοφοκλή ως απόδειξη της θεωρίας του σχετικά με την πορεία του ανθρώπινου πνεύματος. Δεν καθίσταται όμως μόνο η τραγωδία αντικείμενο της φιλοσοφίας.
Για παράδειγμα, τον 20ό αιώνα ο Χάιντεγκερ (Martin Heidegger, 1889-1976) ασχολείται με την
ποίηση του Χαίλντερλιν (Johann Christian Friedrich Hölderlin, 1770-1843).
• Διαβάστε το παρακάτω απόσπασμα και σκεφτείτε κατά πόσο συνέβαλε η αισθητική στην ελευθερία
της τέχνης.
Ο όρος «αισθητική» επινοήθηκε από τον Gottlieb Baumgarten το 1735, όταν τον εισήγαγε προς το τέλος της πανεπιστημιακής διατριβής του Meditationes philosophicae de nonnullis ad poema pertinentibus. Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, σε ένα σημαντικό έργο με τίτλο Aesthetica (1750, 1758), δημιούργησε ένα νέο κλάδο της φιλοσοφίας. [...] Δεν είχε μόνο δημιουργήσει ένα νέο όρο, αλλά είχε κάνει κι ένα μεγάλο βήμα. Πράγματι, ο όρος «αισθητική» δεν θα ήταν ίσως μέρος της κοινής μας κληρονομιάς, αν δεν είχε την ίδια στιγμή προσδιοριστεί ένας νέος και ξεχωριστός κλάδος της φιλοσοφικής έρευνας. Αυτό αντιπροσωπεύει μια αποφασιστική απομάκρυνση από ό,τι ίσχυε μέχρι πρότινος. Παρ’ όλο που ο Baumgarten βασίζεται στην παραδοσιακή ποιητική και τη ρητορική,
καθώς και στον ορθολογισμό –ήταν οπαδός του Leibniz και του Wolff Christian–, η προσέγγισή του στο πρόβλημα της εξακρίβωσης της φιλοσοφικής θεώρησης και θέσης για τις τέχνες είναι άκρως πρωτότυπη.
Οι αισθητικές κρίσεις είναι, όπως ο ίδιος υποστηρίζει, κρίσεις αυτόνομες, ανεξάρτητες από την ηθική, τη μεταφυσική και τη θεολογική σκέψη. Οφείλουμε να παραδεχτούμε πως μολονότι η αιτιολόγησή του είναι συστηματική, κάποιες φορές φαίνεται να μην ακολουθεί την αρχική του προσέγγιση με συνέπεια. Μερικές φορές γράφει σαν να μην έχει πλήρη επίγνωση της καινοτομίας της σκέψης του. Με την απελευθέρωση της αισθητικής από τα δεσμά που επιβάλλονται από τη θεολογία, ο Baumgarten αναδείχτηκε πραγματικός πρωταθλητής του Διαφωτισμού. [...]
Η προσοχή του δεν επικεντρώνεται στα ίδια τα αντικείμενα, στα έργα τέχνης –είτε πρόκειται για λογοτεχνία, καλές τέχνες ή μουσική– αλλά στον τρόπο εννόησής τους. Όπως αναφέρει ο ίδιος επιγραμματικά στο Aesthetica, «Το ενδιαφέρον της αισθητικής έγκειται στην τελειότητα της αισθητικής γνώσης αυτής καθεαυτής, δηλαδή, στην ομορφιά». Χωρίς τη γνωστική λειτουργία λοιπόν δεν μπορεί να υπάρχει τελειότητα. Ωστόσο, για τη σωστή κατανόηση των έργων τέχνης είναι απαραίτητη κυρίως μια διαισθητική πράξη, χωρίς να αποκλείονται καθόλου η διανοητική διεργασία
Οι αισθητικές κρίσεις είναι, όπως ο ίδιος υποστηρίζει, κρίσεις αυτόνομες, ανεξάρτητες από την ηθική, τη μεταφυσική και τη θεολογική σκέψη. Οφείλουμε να παραδεχτούμε πως μολονότι η αιτιολόγησή του είναι συστηματική, κάποιες φορές φαίνεται να μην ακολουθεί την αρχική του προσέγγιση με συνέπεια. Μερικές φορές γράφει σαν να μην έχει πλήρη επίγνωση της καινοτομίας της σκέψης του. Με την απελευθέρωση της αισθητικής από τα δεσμά που επιβάλλονται από τη θεολογία, ο Baumgarten αναδείχτηκε πραγματικός πρωταθλητής του Διαφωτισμού. [...]
Η προσοχή του δεν επικεντρώνεται στα ίδια τα αντικείμενα, στα έργα τέχνης –είτε πρόκειται για λογοτεχνία, καλές τέχνες ή μουσική– αλλά στον τρόπο εννόησής τους. Όπως αναφέρει ο ίδιος επιγραμματικά στο Aesthetica, «Το ενδιαφέρον της αισθητικής έγκειται στην τελειότητα της αισθητικής γνώσης αυτής καθεαυτής, δηλαδή, στην ομορφιά». Χωρίς τη γνωστική λειτουργία λοιπόν δεν μπορεί να υπάρχει τελειότητα. Ωστόσο, για τη σωστή κατανόηση των έργων τέχνης είναι απαραίτητη κυρίως μια διαισθητική πράξη, χωρίς να αποκλείονται καθόλου η διανοητική διεργασία
και η ορθή κρίση. Είναι ένας τρόπος να βλέπεις τον κόσμο διαφορετικά από αυτόν της επιστημονικής σκέψης. (Reiss, 658-659)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου