Ομάδες και άτομα που άφησαν το στίγμα τους στην κοινωνική πολιτική του αιώνα

Πητερλό, 1819. Χιλιάδες εργάτες από το Μάντσεστερ και τις βαμβακοβιομηχανίες της γύρω περιοχής (περί τα ογδόντα χιλιάδες άτομα) διαδήλωναν στην πλατεία του Αγίου Πέτρου υπέρ των πολιτικών μεταρρυθμίσεων με σκοπό αυξημένη εκπροσώπηση στο κοινοβούλιο, χτυπήθηκαν όμως από τα πυρά του στρατού.

Έντεκα νεκροί και πάνω από τετρακόσιοι τραυματίες ανάμεσα τους εκατόν δεκατρείς γυναίκες. (G.Davey – Smith, Daniel Dorling and Mary Shaw, 2001, σ.LX). 

Τα γεγονότα τού ‘’Πητερλό’ του 1819, πέρα από τις συγκρούσεις και τους θανάτους, πρέπει να τα ληφθουν  υπ’ όψιν και ως μία από τις πρώτες μορφές (και στιγμές) αντίδρασης στις κοινωνικές δομές και συνθήκες ζωής τής περιόδου. 

Εντονότερη πολιτική μορφή και σταθερότητα δομών παρουσιάζουν ως κίνημα οι Χαρτιστές το 1838. Αίτημα τους ήταν η δημιουργία ενός Χάρτη, με συνταγματική μορφή, και συγκεντρώθηκαν εκατομμύρια υπογραφές (1.300.000).

Ο Χάρτης αυτός είχε έξι αιτήματα: καθολική ανδρική ψηφοφορία, μυστική ψηφοφορία, κατάργηση περιουσιακών προϋποθέσεων για να γίνει κάποιος βουλευτής και μισθό στα άτομα που απαρτίζουν τη Βουλή ώστε να μπορούν να εκλέγονται και οι «μη έχοντες», ίσες εκλογικές περιφέρειες και ετήσια κοινοβούλια. Τα αιτήματα αυτά δεν πήραν νομοθετική μορφή και σημειώθηκαν αρκετά επεισόδια (Burns, χχ, σ.103, Δικαίος 2010β, σ.382)

Το 1848 συνέβη κάτι που τάραξε τα δεδομένα της εποχής. Ο Κάρλ Μάρξ και ο Φρειδερίκος Ένγκελς εκδίδουν το Κομμουνιστικό Μανιφέστο. Αυτή η επανάσταση έμεινε γνωστή ως η «άνοιξη των λαών» αλλά δεν ξεπέρασε το καλοκαίρι του ίδιου έτους (Bernstein & Milza, τ.2, σσ.48-51, Hobsbawm, 1996α, σσ.27,34, Hobsbawm, 1996β, σ.427). 

Ο Μάρξ όμως προσπάθησε να ενώσει τους εργάτες, να δώσει διεθνική πνοή στην επανάσταση ενάντια στην αστική τάξη και τα κατάφερε με την πρώτη Διεθνή στις 28 Σεπτεμβρίου του 1864 (Burns, χχ, σ.203, Hobsbawm, 1996α, σ.146, Karl Marx, 2001, σ.96). 

Η Διεθνής αποτελούταν από τοπικιστές και φιλελεύθερους- ριζοσπαστικούς βρετανούς αρχισυνδικαλιστές, γάλλους αγωνιστές συνδικαλιστές ετερόκλητους και επαναστάτες με ανομοιογενείς απόψεις. Λόγω ιδεολογικών διαφορών η Διεθνής διαλύθηκε (Hobsbawm, 1996α, σ.172).

Λίγο αργότερα το 1871 η Παρισινή Κομμούνα αποτέλεσε επαναστατική κίνηση. Μετά το θάνατο του Ναπολέοντος του Τρίτου η παρισινή Εθνοφρουρά διακηρύχτηκε αυτόνομη και ανακήρυξε μια επαναστατική επιτροπή, την Κομμούνα, να γίνει η νόμιμη κυβέρνηση του Γαλλικού κράτους.

Κίνητρο η καλύτερη κατανομή της ιδιοκτησίας του πλούτου. Το τέλος όμως ήταν αιματηρό με δεκάδες νεκρούς και εξόριστους (Burns, χχ, σ.205, 206). 

Ένα έτος μετά στην Βρετανία συγκροτείται η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών (Trade Union Congress TUC) με ήπια και μεταρρυθμιστικά στην αρχή αιτήματα (ασφάλεια στους χώρους εργασίας, καλύτερες εν γένει συνθήκες) η οποία όμως συν τώ χρόνω ριζοσπαστικοποιείται και απολήγει (μαζί με την Fabian Society) στην ίδρυση τού Εργατικού Κόμματος.

Πέραν των γεγονότων και κινημάτων αντίδρασης και αντίστασης υπήρξαν και προσωπικότητες στον χώρο τών εργοδοτών εν προκειμένω που ήδη ενωρίτερα είχαν μια σημαντική συμβολή στην αντιμετώπιση τών προβλημάτων που προέκυπταν από την βιομηχανική επανάσταση. 

Το στίγμα του στην κοινωνική πολιτική άφησε και ο Ρόμπερτ Όουεν (1771-1858). Άγγλος βαμβακοβιομήχανος με έδρα το Νέο Λάναρκ στην Σκωτία. Ο ίδιος θεωρούσε πως η μείωση ωρών, οι αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας, η δωρεάν εκπαίδευση και η κοινωνική ασφάλιση των εργατών, δε θα κατέστρεφαν την οικονομία. 

Το Νέο Λάναρκ λειτούργησε ως βιομηχανικό κέντρο με αυτές τις αρχές και ήδη στα 1815 η εργασία για τους ενήλικες ήταν 8ωρη και σε περιπτώσεις 10ωρη έξι ημέρες την εβδομάδα, τα παιδιά δεν εργάζονταν αλλά είχαν πρόσβαση σε εκπαίδευση και οι οικογένειες έμεναν σε μικρές μεν ευπρεπείς δε κατοικίες με κήπους.

Έγραψε διάφορα Δοκίμια αλλά και τη ναυαρχίδα των κειμένων του, τη Νέα Θεώρηση της Κοινωνίας. (Owen, 2007, σσ. 12, 13, 30, 34, 43, 86, 119, Δικαίος 2010β). 

Στο ίδιο κλίμα ο Sir Titus Salt προσπάθησε να χτίσει μια καλύτερη πραγματικότητα για τους εργαζόμενους του. Κατόρθωσε να φτιάξει γύρω από τη κλωστοϋφαντουργία του ένα ολόκληρο χωριό στο δυτικό Γιορκσάιρ, δίπλα στον ποταμό Aire (www.saltairevillage.info). 

Στο Saltaire υπήρχαν (και υπάρχουν ακόμη) εκκλησίες, κατοικίες για τους εργάτες με μπάνια και πόσιμο νερό, νοσοκομεία, γηροκομεία, αναγνωστήρια, βιβλιοθήκες, εργαστήρια, γυμναστήρια, αίθουσες για παιχνίδια και μέρη σίτισης).