Gulag

Το 2005 κυκλοφόρησε στη Ρωσία μια Ιστορία της σταλινικής gulag, ένα εφτα τομων εγκυκλοπαιδικό έργο βασισμενο αποκλειστικά σε αρχειακά έγγραφα.

Ηταν μια δεκαπενταετης περιοδος ιστορικών μελετών που κατέστη δυνατή χάρη στο άνοιγμα των σοβιετικών αρχείων στις αρχές της δεκαετίας του '90 του εικοστού αιώνα.

Το έργο ανοιγει με έναν πρόλογο του συγγραφέα Aleksandr Solzenicyn. Πριν να γινει αυτη η ιστορική έρευνα, ήταν απο την λογοτεχνια που ειχαμε μαρτυριες για αυτα τα στρατοπεδα συγκέντρωσης. 

Χωρίς καμία πρόσβαση στις πηγές, εκτός από τις μαρτυριες των φυλακισμένων, τα λογοτεχνικά έργα τεκμηριωσαν  την τραγωδία αυτων των ατόμων που βιωσαν μια τετοια απάνθρωπη εμπειρία. 

Η βιβλιογραφία για τα gulag περιλαμβάνει ετερογενή έργα.

Σύμφωνα με την μαρτυρία του Χρουστσόφ, υπήρχαν περίπου δέκα χιλιάδες βιβλια που γραφτηκαν για τα gulag. Τα πρωτα βιβλια προέρχονται από μη Ρώσους κρατούμενους που απελευθερώθηκαν αμέσως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η δημοσίευση το 1962 του μικρού μυθιστορήματος του πρώην φυλακισμένου Aleksandr Solzenicyn Μια μέρα από τον Ιβάν Ντενισόβιτς σηματοδοτησε την αρχη της λογοτεχνιας που ασχοληθηκε μα τα gulag.


Διηγειται μια κοινή ημέρα ενός φυλακισμένου, όπως πολλοί άλλοι, του αγρότη Suchov: το θέμα του lager, ως σύμβολο και αντανάκλαση της «Μεγάλης Ρωσιας», θα επαναληφθεί αργότερα στη βιβλιογραφία του gulag. 

Σοκαρισμένος από τη μάζα των επιστολών που του έστειλαν οι αναγνώστες που είχαν αναγνωρίσει τον εαυτό τους στο βιβλίο του, ο Solzenicyn αρχισε να γραφει ένα τεράστιο έργο για τα στρατοπεδα συγκέντρωσης,  Το αρχιπέλαγος Γκουλάγκ (1973-78), για το οποίο έκανε χρήση της μαρτυρίας εκατοντάδων ανθρώπων .

Έχοντας επίγνωση της καινοτομίας του έργου του και των ιστορικών αλλά και αισθητικών προβλημάτων που έθετε, το ονόμασε «δοκίμιο καλλιτεχνικής έρευνας», αναγνωρίζοντας έτσι ότι η καθαρή μνήμη δεν ήταν αρκετή, καθώς επισκιαζονταν τον τρόμο αυτων που μιλουσαν για αυτο.  Αυτή η αδυναμία καταγγέλλεται από το άλλο μεγάλο εργο για τα Gulag  το The Tales of the Kolyma (1978) του V. Salamov.