Simone de Beauvoir - Δεν γεννιόμαστε γυναίκες, γινόμαστε.

Το δεύτερο φύλο (1949) καθιερώθηκε ως κλασική αναφορά για την ιστορία του φεμινισμού, από το δεύτερο φεμινιστικό κύμα και μετά, διατυπώνοντας θέσεις και ιδέες οι οποίες θα επηρεάσουν πολλαπλώς τις φεμινίστριες διανοούμενες και ακτιβίστριες.

Ανατρέχοντας στην ιστορία, στην τέχνη και αλλού, η Beauvoir εντοπίζει στοιχεία της γυναικείας υποτίμησης και καταπίεσης. Στο δίπολο άντρας-γυναίκα διαγιγνώσκει μια άκρως ιεραρχική σχέση, η οποία κατασκευάζει τη γυναικεία ταυτότητα ως δευτερογενή και υπολειμματική σε σχέση προς την αντρική. Αλλά το ζήτημα είναι ακριβώς αυτό, ότι δηλαδή πρόκειται για μια κοινωνική και πολιτισμική κατασκευή, και όχι για κάποια «ουσία».

Ένας άντρας δεν θα σκεφτόταν να γράψει βιβλίο για την ξεχωριστή θέση που κατέχουν οι αρσενικοί στην ανθρωπότητα. Αν θέλω να αυτοπροσδιοριστώ, είμαι κατ’ αρχάς υποχρεωμένη να δηλώσω: «Είμαι γυναίκα».

Αυτή η αλήθεια συνιστά τη βάση στην οποία πρέπει να στηριχτούν όλοι οι ισχυρισμοί. Ο άντρας δεν

συμπεριφέρεται ποτέ ως άτομο ενός ορισμένου φύλου, εννοείται ότι είναι άντρας. Οι όροι αρσενικό και

θηλυκό δεν εμφανίζονται ως συμμετρικοί, παρά μόνο τυπικά, στα μητρώα των δήμων και στη δήλωση της ταυτότητας. Η σχέση των δύο φύλων δεν είναι σχέση δύο ηλεκτρισμών, δύο πόλων.

Ο άντρας αντιπροσωπεύει συγχρόνως το θετικό και το ουδέτερο, σε σημείο που η λέξη «homme» χρησιμοποιείται στη γαλλική γλώσσα τόσο με την έννοια του «άντρα» όσο και του «ανθρώπου», εφόσον η ιδιαίτερη σημασία της λέξης «vir» έχει αφομοιωθεί από τη γενικότερη σημασία της λέξης «homo».

Η γυναίκα εμφανίζεται ως το αρνητικό, με αποτέλεσμα κάθε καθορισμός να της αποδίδεται ως περιορισμός, χωρίς ίχνος αμοιβαιότητας.

Μερικές φορές, σε διάφορες θεωρητικές συζητήσεις, έχω ενοχληθεί ακούγοντας τους άντρες να μου λένε «Αυτό το πιστεύετε επειδή είστε γυναίκα», ήξερα όμως ότι ο μόνος τρόπος να αμυνθώ ήταν να απαντήσω «Το πιστεύω επειδή είναι αλήθεια», βάζοντας έτσι στην άκρη την υποκειμενικότητά μου. Ήταν αδιανόητο να ανταπαντήσω «Και εσείς πιστεύετε το αντίθετο επειδή είστε άντρας», γιατί εννοείται ότι το να είσαι άντρας δεν αποτελεί μοναδικότητα. […]

Δεν γεννιόμαστε γυναίκες, γινόμαστε. Καμιά βιολογική, ψυχική ή οικονομική μοίρα δεν καθορίζει τη

μορφή που παίρνει στους κόλπους της κοινωνίας το θηλυκού γένους ανθρώπινο ον: αυτό το μεταξύ

αρσενικού και ευνούχου πλάσμα που χαρακτηρίζουμε θηλυκό διαμορφώνεται από το σύνολο του πολιτισμού. Μόνο η παρέμβαση των άλλων μπορεί να καθιερώσει ένα άτομο ως Άλλο. […]

Το προνόμιο που κατέχει ο άντρας, και γίνεται αισθητό από την παιδική του ήδη ηλικία, είναι ότι ο προορισμός του ως ανθρώπινου όντος δεν έρχεται σε αντίθεση με το αντρικό του πεπρωμένο. Οι κοινωνικές ή πνευματικές του επιτυχίες, χάρη στη συσχέτισή τους με τον φαλλό και την υπερβατικότητα, του προσδίδουν αντρικό κύρος. Δεν διχάζεται. Ενώ από τη γυναίκα, για να ολοκληρώσει τη θηλυκότητά της, απαιτείται να μετατραπεί σε αντικείμενο και λεία, να παραιτηθεί δηλαδή από κάθε αξίωση να γίνει κυρίαρχο υποκείμενο.

Αυτή είναι η διαμάχη που χαρακτηρίζει ιδιαίτερα την κατάσταση της χειραφετημένης γυναίκας. Αρνείται να αυτοπεριοριστεί στον ρόλο του θηλυκού, γιατί δεν θέλει να ακρωτηριαστεί, αλλά και η αποκήρυξη του φύλου της θα ήταν επίσης ένας ακρωτηριασμός. Ο άντρας είναι ανθρώπινο ον με σαφώς καθορισμένο φύλο· η γυναίκα δεν θεωρείται ολοκληρωμένο και ισότιμο του άντρα άτομο, παρά μόνο αν είναι επίσης ανθρώπινο ον με σαφώς καθορισμένο φύλο. Η άρνηση της θηλυκότητας ισοδυναμεί με την άρνηση ενός μέρους της ανθρώπινης υπόστασής της…

Επειδή ακριβώς η έννοια της θηλυκότητας καθορίζεται τεχνητά από τις παραδόσεις και τις τάσεις της μόδας, η επιρροή της σε κάθε γυναίκα είναι εξωτερική· μπορεί να εξελιχτεί έτσι ώστε οι κανόνες της να πλησιάζουν εκείνους που έχουν υιοθετηθεί από τους άντρες.

de Beauvoir, Το δεύτερο φύλο

•   Σιμόν ντε Μποβουάρ : Οι άγνωστες πτυχές μιας συναρπαστικής ζωής