Fiction Videoart Literature & Cinema

Το φαινόμενο της «διασκευής» πρωτότυπου έργου πάντα δημιουργούσε αμηχανία καθώς προκαλούσε και το ζήτημα της «αυθεντικότητας» -(το αρχικό είναι το αυθεντικό, η διασκευή είναι το αντίγραφο), το θέμα της πιστότητας (η διασκευή αποτελεί μια παραμόρφωση ή μια αποδόμηση του πρωτότυπου) αλλά και το θέμα φόρμας και του βαθμού αρτιότητας. Το πρωτότυπο πρέπει να διακρίνεται για την ποιότητά του, κάτι που πιθανόν να χαθεί στην κινηματογραφική εκδοχή, μέσα από την οποία του δίνεται η ευκαιρία να γίνει γνωστό στο ευρύτερο κοινό. 

Τι είναι, όμως, αυτό που ζητάει και σχεδόν υποχρεώνει τη «μετακύλιση» από τη μια φόρμα στην άλλη; Ενας σημαντικός παράγοντας είναι η αγορά, η οποία πάντα έπαιζε ρυθμιστικό ρόλο στην ιστορία του κινηματογράφου καθώς οι κινηματογραφικές ταινίες παραμένουν ένα πολιτιστικό προϊόν για το οποίο υπάρχει μια σχεδόν αμείωτη ζήτηση.

Ενδεικτικά παρουσιάζονται παρακάτω κάποια λογοτεχνικά έργα, τα οποία μάλλον ευνοήθηκαν από τη μεταφορά τους στη μεγάλη οθόνη, ενώ ταυτόχρονα δόθηκε η ευκαιρία σε πλήθος θεατών να πάρουν μια γεύση από το πνεύμα και τη σκέψη των μεγάλων συγγραφέων· όσοι δεν κατάφεραν να τα απολαύσουν στην οθόνη της φαντασίας τους, έχουν μια δεύτερη ευκαιρία στη μεγάλη οθόνη.

Μπραμ Στόουκερ, Δράκουλας
μτφρ.: Ανέτα Καπόν, εκδόσεις Στοχαστής

Ο Μπραμ Στόουκερ δημιούργησε ίσως τον πιο επιβλητικό χαρακτήρα στην ιστορία της Λογοτεχνίας. Ο Δράκουλας είναι η μορφή που στοιχειώνει, καθηλώνει και γοητεύει. Ο ιρλανδός συγγραφέας εκμεταλλεύτηκε με τον καλύτερο τρόπο τον Βλαντ Δράκουλα. Τον περίφημο παλουκωτή. Συγκέντρωσε υλικό για την Τρασυνλβανία και τις λαϊκές δοξασίες.

Το μυθιστόρημα εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1897. Η αυθεντικότητα και η πρωτοτυπία του ήρωα, σε συνδυασμό με την αφηγηματική ικανότητα του Στόουκερ, του χάρισε την αντοχή στον χρόνο.

Ο αναγνώστης υποτάσσεται από την πρώτη στιγμή στην εποχή και το περιβάλλον του Δράκουλα. Καθηλώνεται από τον απόκοσμο και υπεράνθρωπο χαρακτήρα του. Ο τρόμος και η φρίκη προσφέρονται μεθοδικά και προσεκτικά.

Ωστόσο, ο Δράκουλας είναι και μια ερωτική ιστορία. Μυθιστόρημα αρχέτυπο, ενέπνευσε δεκάδες συγγραφείς, σεναριογράφους, σκηνοθέτες και ζωγράφους. Το βιβλίο έχει μεταφερθεί στο σινεμά από πολλούς σκηνοθέτες. Η πιο πετυχημένη είναι αυτή του Φράνσις Φορντ Κόπολα, το 1992. Ορθή επιλογή ηθοποιών και πιστή αναπαράσταση της εποχής. Ο Γκάρι Ολντμαν υποδύθηκε τον Δράκουλα και ξεπέρασε παλαιότερους ηθοποιούς. Η σκηνοθεσία του Κόπολα «ζωντάνεψε» με τον πιο πειστικό τρόπο το μυθιστόρημα. Αλλες σημαντικές κινηματογραφικές μεταφορές: Νοσφεράτου, του Φρίντριχ Μουρνάου και του Βέρνερ Χέρτζογκ.

Τζην Ρυς, Κουαρτέτο
μτφρ.: Εφη Φρυδά, εκδόσεις Μελάνι

Η ηρωίδα, Μάρια Ζέλι, βρίσκεται μόνη και απροστάτευτη στο Παρίσι της δεκαετίας του '20, και έχει πάντα συνείδηση της επικριτικής ματιάς των άλλων. Στο Κουαρτέτο η συγγραφέας δεν καταγράφει απλώς την εσωτερική εμπειρία της Μάρια στο μποέμικο Παρίσι, αλλά στήνει με δραματικές λεπτομέρειες το δικό της τοπίο, σε αντίθεση με τον σταθερό και λαμπερό κόσμο των εύρωστων μπουρζουάδων. Η Μάρια Ζέλι όταν ζούσε στην Αγγλία ήταν χορεύτρια και τώρα (το 1926) ζει περιπλανώμενη στο Μονπαρνάς, παντρεμένη με έναν γοητευτικό αλλά αποτυχημένο Πολωνό. Αυτή η παθητική ύπαρξη ξαφνικά αναστατώνεται όταν ο άντρας της φυλακίζεται για απάτη. Της συμπαραστέκονται ο Χάιντλερ και η τυπική, μάλλον αυταρχική Αγγλίδα, «χειραφετημένη» σύζυγός του. Αυτό το ζευγάρι θεωρεί δεδομένο πως η Μάρια οφείλει να γίνει η ερωμένη του συζύγου. Στην αρχή αυτός της προκαλεί αποστροφή, αλλά αργότερα τον ερωτεύεται. Η ιστορία περιγράφει το άνισο αυτό τρίγωνο (την κοφτερή και ύπουλη σύζυγο, τον εγωιστή εραστή και το ανίσχυρο θύμα τους) μέχρι που ο πολωνός σύζυγος βγαίνει από τη φυλακή. Αποδυναμωμένη από τη θλίψη, η Μάρια χειρίζεται αδέξια την κατάσταση και χάνει και τους δύο άντρες.

Το Κουαρτέτο μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη από τον Τζέιμς Αϊβορι το 1981, με πρωταγωνιστές τους Αλαν Μπέιτς, Ιζαμπέλ Αντζανί και Μάγκι Σμιθ και θεωρήθηκε μια ιδιαίτερα επιτυχημένη διασκευή, καθώς κατορθώνει να μεταφέρει την ατμόσφαιρα του Παρισιού και να αποδώσει τη θολή συνείδηση της ηρωίδας.

Patricia Highsmith, Ο ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϋ
μτφρ.: Ανδρέας Αποστολίδης, εκδόσεις Αγρα

Ο Τομ Ρίπλεϋ τα ήθελα όλα: τα χρήματα, την επιτυχία, την καλή ζωή. Ηταν έτοιμος ακόμη και να σκοτώσει για να τα αποκτήσει όλα αυτά. Οταν ένας πλούσιος Αμερικανός του ζητά να φέρει πίσω τον γιο του, ο οποίος έχει εγκατασταθεί στην Ιταλία, θα καταστρώσει ένα διαβολικό σχέδιο: να πάρει τη θέση του άσωτου υιού και να ζήσει με την ταυτότητα εκείνου μια ζωή ονειρεμένη. Τίποτα απλούστερο για τον Τομ. Χάρη στο ταλέντο του στην πλαστογραφία εξαπατά τις αρχές. Και σε ό,τι αφορά τον φόνο, ένα απλό «δυστύχημα» θα του επιτρέψει να αλλάξει ταυτότητα, αφήνοντας να φανεί η γοητεία που ασκούσε το θύμα στον θύτη του. Και μόνον από την υπόθεση, μπορούμε να καταλάβουμε την ξεχωριστή σκέψη της Χάισμιθ. Πρόκειται για το πρώτο μυθιστόρημα της σειράς με ήρωα τον Ρίπλεϋ, η οποία ξεκίνησε το 1955 και ολοκληρώθηκε το 1990. Η αμερικανίδα συγγραφέας δημιούργησε έναν από τους πιο απίθανους χαρακτήρες της αστυνομικής λογοτεχνίας. Η ταινία με τον ομώνυμο τίτλο απέσπασε θετικές κριτικές και ο Ματ Ντέιμον ενσάρκωσε με τον καλύτερο τρόπο τον Ρίπλεϋ.

Jack Kerouac, Στο δρόμο
μτφρ.: Δήμητρα Νικολοπούλου, επιμέλεια: Αλέξης Ζήρας, εκδόσεις Πλέθρον

Ενα από τα πιο γνωστά μυθιστορήματα του Κέρουακ. Ο αμερικανός λογοτέχνης είναι ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της γενιάς beat και το Στο δρόμο, χαρακτηριστικό έργο του beat. Το νόημά του μας το λέει ο αφηγητής του, ο Σαλ Παραντάιζ: «Οι μόνοι που αξίζουν για μένα είναι οι τρελοί, αυτοί που τρελαίνονται να ζήσουν, να μιλήσουν, να σωθούν, που ποθούν τα πάντα την ίδια στιγμή, αυτοί που ποτέ δεν χασμουριούνται ή δεν λένε κοινότοπα πράγματα, αλλά καίγονται, καίγονται, καίγονται σαν τα μυθικά κίτρινα ρωμαϊκά κεριά». Το βιβλίο είναι βασισμένο στον μύθο της άρνησης και της απόδρασης. Η συγγραφική δεινότητα του Κέρουακ σε όλο της το μεγαλείο. Το μυθιστόρημα Στο δρόμο  μεταφερθηκε στον κινηματογράφο από τον Walter Salles.

Δάφνη ντι Μωριέ, Ρεβέκκα
μτφρ.: Ευμορφία Στεφανοπούλου, εκδόσεις Καστανιώτη

Ενα έργο που θεωρείται πλέον κλασικό, η ιστορία μιας νεαρής γυναίκας που παντρεύεται έναν ευγενή και επιστρέφει μαζί του στο κτήμα του, στο Μάντερλεϊ. Εκεί τη στοιχειώνει η αίσθηση της πρώτης του συζύγου, της Ρεβέκκας, η οποία πέθανε σε ένα ατύχημα με μια βάρκα, και δεν έχει περάσει ακόμα χρόνος. Η Ρεβέκκα δεν εμφανίζεται ως φάντασμα, αλλά το πνεύμα της επηρεάζει όλα όσα συμβαίνουν στο σπίτι. Η αφηγήτρια παραμένει δύσπιστη απέναντι σε όλους όσοι ισχυρίζονται πως έχουν αγαπήσει τη Ρεβέκκα, και αναρωτιέται το πόσο πρέπει να τη ζηλεύουν που πήρε τη θέση της. Στα τελευταία κεφάλαια μεγαλώνει το σασπένς καθώς οι κύριοι χαρακτήρες προσπαθούν να αποκαλύψουν ή να αποκρύψουν όσα έχουν πραγματικά συμβεί τη νύχτα που πέθανε η Ρεβέκκα.

Το μυθιστόρημα της Δάφνης ντι Μωριέ αγαπήθηκε από το κοινό, καθώς αποτέλεσε έναν μοναδικό συνδυασμό ρομαντικού αφηγήματος και ιστορίας μυστηρίου με σασπένς. Επίσης, είναι εμφανές πως έχει οικειοποιηθεί την παράδοση της ρομαντικής μυθιστοριογραφίας: η αδύναμη ηρωίδα, ο ισχυρογνώμων ήρωας και το επιβλητικό σπίτι, το οποίο δεν αποκαλύπτει σε κανέναν τα μυστικά του.

Το μυθιστόρημα μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Αλφρεντ Χίτσκοκ, το 1940, με πρωταγωνιστές τον Λόρενς Ολίβιε, την Τζόαν Φοντέν και την Τζούντιθ Αντερσον, οι οποίοι τιμήθηκαν με Οσκαρ για την ερμηνεία τους και η ταινία απέσπασε δύο βραβεία της Ακαδημίας.

Catherine Rayan Hyde, Χωρίς αντάλλαγμα. 3 απλοί άνθρωποι 1 υπέροχη ιδέα

μτφρ.: Βίκυ Σταματάκη, επιμέλεια: Πηγή Γκούμα, εκδόσεις Κριτική

Ενα δωδεκάχρονο αγόρι, η μητέρα του, ο δάσκαλός του. 

Τρεις απλοί άνθρωποι προσπαθούν να ξεπεράσουν τις αβεβαιότητες που τους δημιούργησε η ατυχία τους. 

Ενώνουν την αισιοδοξία τους για ν' αλλάξουν τη συμπεριφορά των άλλων, παρακινώντας τους να μεταδώσουν παραπέρα την καλοτυχία τους. 

Το Χωρίς αντάλλαγμα έγινε ταινία από τη Warner, με πρωταγωνιστές τον Κέβιν Σπέισι, την Ελεν Χαντ και τον Χάλεϊ Τζόελ Οσμοντ. 

Κάρεν Μπλίξεν, Πέρα από την Αφρική
μτφρ. Εφη Φρυδά, εκδόσεις Μεταίχμιο

Το μυθιστόρημα Πέρα από την Αφρική δημοσιεύτηκε το 1937 και περιγράφει την αφρικανική εμπειρία της Μπλίξεν στην Κένυα πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Η συγγραφέας περιηγείται και αποκαλύπτει γεγονότα και τόπους, από τις αχανείς αφρικανικές στέπες, τις παράξενες φυλές έως το νυχτερινό κυνήγι λιονταριών και την περίθαλψη μιας νεαρής αντιλόπης αλλά και ένα ατύχημα ανάμεσα στους κολίγους. Επίσης, αναφέρεται και σε μια δυνατή ερωτική ιστορία ανάμεσα στη συγγραφέα και σ' έναν αμερικανό τυχοδιώκτη που ζει μονίμως εκεί.

Ενα από τα κυρίαρχα θέματα του Πέρα από την Αφρική είναι η αναζήτηση της ταυτότητας. Σε μικρό διάστημα μετά την εγκατάστασή της, η ηρωίδα βρίσκεται μονάχη σε μια ξένη χώρα, με την τρομερή ευθύνη να διευθύνει η ίδια μια φυτεία καφεόδεντρων. Προκειμένου να το κατορθώσει αυτό, θα πρέπει να γνωρίσει τον τόπο και τους Αφρικανούς που εργάζονται μαζί της. Κατά τη διαδικασία, μαθαίνει περισσότερα για τον εαυτό της και μεταμορφώνεται από μια Δανέζα αριστοκράτισσα σε μια γυναίκα που αγωνίζεται για να ριζώσει στην καινούρια της πατρίδα. Η Μπλίξεν προκαλεί τις ρατσιστικές αντιλήψεις της εποχής, δίνοντάς μας κάποιες συγκλονιστικές εικόνες του απολεσθέντος παραδείσου.

Η ταινία του Σίντεϊ Πόλακ απέσπασε εφτά Οσκαρ, μεταξύ των οποίων και αυτό του διασκευασμένου σεναρίου, με πρωταγωνιστικό ζευγάρι τη Μέριλ Στριπ και τον Ρόμπερτ Ρέντφορντ.

Ντάσιελ Χάμετ, Το γεράκι της Μάλτας
μτφρ.: Ανδρέας Αποστολίδης, εκδόσεις Μεταίχμιο

Ενας θησαυρός που γι' αυτόν αξίζει να φτάσεις στον φόνο. Ενας σκληροτράχηλος ιδιωτικός ντετέκτιβ, ο Σαμ Σπέιντ, με τον δικό του κώδικα ηθικής. Ενας απατεώνας που μυρίζει λεβάντα, ο Τζόελ Κάιρο, ένας χοντρός άντρας ονόματι Γκάτμαν και η Μπρίτζιντ Ο' Σόνεσι, μια προκλητική κοκκινομάλλα. Η αφήγηση διακρίνεται για τον ωμό ρεαλισμό, τους δυνατούς και φυσικούς διαλόγους. Κάθε χαρακτήρας προσπαθεί να εξαπατήσει τους υπόλοιπους, ενώ η αλήθεια αποκαλύπτεται αργά. Το βιβλίο μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο τρεις φορές. Είναι από τις ταινίες που καθόρισαν το είδος του φιλμ νουάρ. Ο σκηνοθέτης εκμεταλλεύτηκε άριστα τον Χάμετ και πήρε το μέγιστο από τον Μπόγκαρτ.

Μάικλ Ονταατζέ, Αγγλος ασθενής
μτφρ.: Γιούρι Κοβαλένκο, εκδόσεις Καστανιώτη

Τοποθετημένο πριν και κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, το μυθιστόρημα ο Αγγλος ασθενής είναι μια ιστορία έρωτα, παιχνιδιών της μοίρας, πόνου και σωτηρίας. Χρησιμοποιώντας μια σειρά από φλάσμπακ ο Ονταατζέ δεν διηγείται γραμμικά την ιστορία του, αλλά μέσα από επάλληλες αφηγήσεις διεισδύει στο σκοτεινό παρελθόν των ηρώων.

Ο Αγγλος ασθενής έχει επιζήσει από ένα αεροπορικό δυστύχημα με πλήθος εγκαυμάτων στο κορμί του και βρίσκεται σε ένα εγκαταλειμμένο ιταλικό μοναστήρι, όπου τον φροντίζει μια γαλλοκαναδή νοσοκόμα. Εχει ελάχιστες αναμνήσεις από την προηγούμενη ζωή του, ακόμα και το όνομά του τού διαφεύγει. Η προσωπική του ιστορία θα αποδειχτεί κεντρική τού μυθιστορήματος και είναι βαθιά συνδεμένη με ιστορικά γεγονότα, έναν παθιασμένο έρωτα και μια κρυφή τραγωδία. Η κινηματογραφική διασκευή έδωσε έμφαση στο ερωτικό στοιχείο.

Το μυθιστόρημα μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 1996 από τον Αντονι Μινγκέλα και απέσπασε εννέα βραβεία τής Ακαδημίας. Ο συγγραφέας συνεργάστηκε στενά με τους συντελεστές της ταινίας.

Γκράχαμ Γκρην, Το τέλος μιας σχέσης
πρόλογος: Αναστάσιος Βιστωνίτης, μτφρ.: Τρισεύγενη Παπαϊωάννου, εκδόσεις Μεταίχμιο

Το Τέλος μιας σχέσης θεωρείται το πλέον αυτοβιογραφικό έργο του Γκράχαμ Γκρην. Ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου είναι ο Μορίς Μπέντριξ, ένας ανερχόμενος συγγραφέας, που ερωτεύεται τη Σάρα Μάιλς, σύζυγο κάποιου ανώτατου δημόσιου υπαλλήλου. Ο σύζυγος είναι αξιαγάπητος και καλοπροαίρετος, οπότε η σχέση των δύο εραστών έχει ημερομηνία λήξεως. Μια βόμβα που εκρήγνυται στο διαμέρισμα του Μπέντριξ, την ώρα που βρίσκεται εκεί με τη Σάρα, τον τραυματίζει βαριά. Η Σάρα διακόπτει μαζί του οριστικά, χωρίς να του δώσει εξηγήσεις, και ο συγγραφέας τότε βάζει έναν ντετέκτιβ να παρακολουθεί την πρώην ερωμένη του, για να ανακαλύψει πως οι υποψίες του ήταν εντελώς αβάσιμες.

Η μεταφορά της ταινίας στον κινηματογράφο από τον Νιλ Τζόρνταν, το 1999, με τους Ρέιφ Φάινς και την Τζουλιάν Μουρ, αποδίδει την ατμόσφαιρα και την εσωτερικότητα των ηρώων. 

Κόρμακ ΜακΚάρθυ, Καμία πατρίδα για τους μελλοθάνατους
μτφρ.: Αύγουστος Κορτώ, εκδόσεις Καστανιώτη

Ο Κόρμακ ΜακΚάρθυ καταδύθηκε στο έρεβος της ανθρώπινης ψυχής και έγραψε ένα σκοτεινό, αλλά ταυτόχρονα αποκαλυπτικό μυθιστόρημα για την αμερικανική κοινωνία. Ενας τυχοδιώκτης βρίσκει στον δρόμο του μια βαλίτσα με χρήματα, προϊόν του εμπορίου ηρωίνης, που έχει γίνει συνήθεια στα μεξικανικά σύνορα. Οι αδελφοί Κοέν ανέλαβαν την κινηματογραφική μεταφορά. Η σκηνοθεσία στους κανόνες του βιβλίου και ο Χαβιέ Μπαρδέμ, σε μια άψογη ερμηνεία.

Ρομπέρτο Σαβιάνο, Γόμορρα. Ταξίδι στην οικονομική αυτοκρατορία και στο όνειρο για την κυριαρχία της Καμόρρα
μτφρ.: Μαρία Οικονομίδου, εκδόσεις Πατάκη

Ο Ρομπέρτο Σαβιάνο γράφοντας τα Γόμορρα κέρδισε χρήματα, φήμη, αναγνώριση, αλλά έχασε την ασφάλεια της ιδιωτικής ζωής.

Ο ιταλός συγγραφέας, κατά κάποιον τρόπο, πήρε τη σκυτάλη από τον Μάριο Πούζο. Τον συγγραφέα του Νονού.

Το βιβλίο ασχολείται με τη δραστηριότητα της Μαφίας σήμερα. Ρεαλιστικό, σκληρό και άκρως αποκαλυπτικό. Η δημοσιογραφική έρευνα ξεπερνά και επιβάλλεται στο συγγραφικό εγχείρημα.

Η λειτουργία της «Καμόρρα» σε όλο της το μεγαλείο.

Ο Ματέο Γκαρόνε ανέλαβε την οπτικοποίηση του βιβλίου. Το ντοκουμέντο του Σαβιάνο παρουσιάστηκε με τόλμη και προσοχή. Οπως του άξιζε.

Chuck Palahniuk, Fight club, Αναρχία. Χάος. Σαπούνι
μτφρ.: Γιάννης Πολύζος, εκδόσεις Οξύ

Το πρώτο βιβλίο του Palahniuk έκανε αίσθηση. Ο Αμερικανός είδε τον σύγχρονο κόσμο με μια διαφορετική ματιά και τον πέρασε στο χαρτί. Διαφορετική, αλλά διαβάζοντας το Fight Club αληθινή.
Ο ψεύτικος κόσμος του καταναλωτισμού και του καθωσπρεπισμού. Η ανθρωπιά και η ευαισθησία έχουν χαθεί, γι' αυτό και η βία είναι ο τρόπος να ξυπνήσει η ναρκωμένη κοινωνία.

Οπως το βιβλίο, έτσι και η ταινία του Ντέιβιντ Φίντσερ ήταν κάτι το διαφορετικό. Ενα ηλεκτροσόκ στο σινεφίλ, νεανικό, κοινό. Οι ηθοποιοί που επελέγησαν για να ενσαρκώσουν τους χαρακτήρες, ιδανικοί.

Ian McEwan, Εξιλέωση
μτφρ.: Γιάννης Σκαρπέλος, εκδόσεις Νεφέλη

Ο Ιαν ΜακΓιούαν είναι αρκετά προσεκτικός στη λογοτεχνική του παραγωγή. Με την «Εξιλέωση» κέρδισε κι άλλους αναγνώστες. Η μεταφορά στον κινηματογράφο από τον Τζο Ράι ήταν αξιοπρεπής. Το βιβλίο ξεχειλίζει από λυρισμό, και αυτό ίσως δυσκόλεψε περισσότερο τον σκηνοθέτη. Ο ΜακΓιούαν αποτυπώνει την παιδική ηλικία, τον έρωτα, τον πόλεμο, την Αγγλία και τις κοινωνικές τάξεις.

Rajiv Chandrasekaran, Ουδέτερη ζώνη. Η σμαραγδένια πόλη. Στην πράσινη ζώνη της Βαγδάτης

μτφρ.: Σμαράγδα Γκέτσου, εκδόσεις Γκοβόστη

Βαγδάτη 2003. 

Σε ένα περιτειχισμένο συγκρότημα, με πισίνες και πολυτελείς εγκαταστάσεις, ο Paul Bremer και η CPA ξεκινούν να δημιουργήσουν ένα νέο, δημοκρατικό Ιράκ. 

Ο Rajiv Chandrasekaran, πρώην ανταποκριτής τής Washington Post στη Βαγδάτη, μας δίνει μια άμεση εικόνα για τη ζωή, όπως αυτή κυλά στη Σμαραγδένια Πόλη, όπου το χρώμα του χρήματος βασιλεύει. 

Ο Πολ Γκρίνγκρας ανέλαβε την κινηματογράφηση.

Σε αντίθεση με τις υπόλοιπες Τέχνες και τη σχετικά ανέξοδη σύνθεση, η πολυδάπανη παραγωγή μιας ταινίας επιτάσσει την άμεση ανταπόκριση του κοινού, από την οποία εξαρτώνται η ύπαρξη ενός κινηματογραφιστή και η δυνατότητά του να συνεχίσει το δημιουργικό του έργο.

Στα πρώτα βήματα της εν δυνάμει Τέχνης η λογοτεχνία άσκησε τον ρόλο του δυσθεώρητου πλανήτη, που έλκει μοιραία και διαγράφει την τροχιά του μικροσκοπικού του δορυφόρου. Η σχέση λογοτεχνίας και κινηματογράφου εντεινόταν από την αμηχανία ή την αδυναμία των κινηματογραφιστών να εντοπίσουν τα εκφραστικά μέσα και τα αισθητικά ερείσματα μιας υβριδικής, αλλά αυτοτελούς Τέχνης.

Από την περίοδο του βωβού κινηματογράφου και την αποσπασματική μεταφορά ορισμένων σελίδων του Ντίκενς, μέχρι την άφιξη του ήχου και το στημένο καδράρισμα εντός των θεατρικών αιθουσών, ο κινηματογράφος αποτελούσε για τη λογοτεχνία ένα απλό οπτικό μέσο, γεγονός που ακύρωνε το εκφραστικό του οπλοστάσιο και καθυπότασσε την καλλιτεχνική του ανεξαρτησία.

Οι σκηνοθέτες της Νουβέλ Βαγκ, κριτικοί και εκδότες των Κινηματογραφικών Τετραδίων (Cahiers du cinema), εισήγαγαν πρώτοι τον όρο του «σκηνοθέτη-δημιουργού» (auter), ενώ, λίγα χρόνια νωρίτερα, το σχετικό άρθρο του Αλεξάντρ Αστρίκ για την «κάμερα-στυλό» ανήγαγε τη μορφή του σκηνοθέτη στην αντίστοιχη ενός συγγραφέα.

Ο Ζαν Λικ Γκοντάρ υπήρξε ο κύριος εκφραστής του «γαλλικού νέου κύματος» και ο δικός του Τρελός Πιερό ένα από τα πιο χαρακτηριστικά φιλμ «λογοτεχνικής απόρριψης» και διακήρυξης της «κινηματογραφικής ανεξαρτησίας».

Ο κινηματογράφος είχε καθιερωθεί -και σε θεωρητικό πλέον επίπεδο- ως Τέχνη, ένα διακριτό μέσο έκφρασης και «γραφής».

Αυτή η «αυτο-απενεχοποίηση» της 7ης Τέχνης, αν και αρχικά απομάκρυνε τον κινηματογράφο από τα λογοτεχνικά είδη, λειτούργησε εν τέλει προς όφελος μιας νέας δημιουργικής συνάφειας.

Με το πέρασμα των χρόνων και την καθιέρωση της νέας Τέχνης, η σχέση του κινηματογράφου και της λογοτεχνίας έπαψε να χαρακτηρίζεται από δραστική μονομέρεια, αναπτύσσοντας σταδιακά μια πιο σαφή αλληλεπίδραση.

Bernard F. Dick, Ανατομία του Κινηματογράφου
μτφρ.: Ιωάννα Νταβαρίνου, εκδόσεις Πατάκη

Η Ανατομία του Κινηματογράφου αποτελεί ένα βιβλίο αναφοράς στον χώρο των Κινηματογραφικών Σπουδών. Καλύπτει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, από ζητήματα που αφορούν την τεχνική του κινηματογράφου μέχρι τις σύγχρονες θεωρίες της κινηματογραφικής ανάλυσης. Μέσα από παραδείγματα παλαιότερων αλλά και σύγχρονων ταινιών, ο Bernard F. Dick εισάγει τους αναγνώστες σε μια προβληματική ανάλυσης του κινηματογραφικού έργου που λαμβάνει υπόψη τόσο τα τεχνικά χαρακτηριστικά της ταινίας όσο και τα ζητήματα φόρμας, αισθητικής και ιδεολογίας. Είναι ένα βιβλίο που μπορεί να δοθεί ως πανεπιστημιακό εγχειρίδιο σε προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές κινηματογραφικών σπουδών. Συνιστά μια εισαγωγή στην τέχνη του κινηματογράφου μέσα από μια γλώσσα απλή και σαφή.

Pierre Sorlin, Ευρωπαϊκός κινηματογράφος. Ευρωπαϊκές κοινωνίες 1939-1990
μτφρ.: Εφη Λατίφη, επιμέλεια σειράς: Χρυσ. Σωτηροπούλου, εκδόσεις Νεφέλη

Ο κινηματογράφος είναι πολιτισμός και έκφραση της πολιτιστικής ταυτότητας ενός λαού.

Ο Sorlin εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο τα ευρωπαϊκά έθνη εξέφρασαν το εγώ τους μέσω των ταινιών.

Για ποιο λόγο οι γαλλικές ταινίες έχουν έναν τόσο ιδιαίτερο χαρακτήρα, τόσο διαφορετικό όχι μόνο από τις χολιγουντιανές αλλά και από τις βρετανικές, τις γερμανικές ή τις ιταλικές;

Ο καθηγητής Κοινωνιολογίας Οπτικοακουστικών Μέσων δείχνει πώς η επίδραση μιας κοινής εξέλιξης προς μια ευρωπαϊκή ομοσπονδία μπορεί να γίνει αντιληπτή μέσα από τις ταινίες.

Γιάννης Βασιλειάδης, Animation. Ιστορία και αισθητική του κινούμενου σχεδίου
εκδόσεις Αιγόκερως

Αποκαλείται «8η τέχνη» και δεν είναι υπερβολικό.

Το animation ίσως αποτελεί την εξέλιξη του κινηματογραφικού είδους που σιγά σιγά αυτονομείται.

Δημιουργεί μια απολύτως υποκειμενική πραγματικότητα, χωρίς την παραμικρή σχέση με πιστή αναπαραγωγή της πραγματικότητας, την οποία μεταμορφώνει.

Ο Γιάννης Βασιλειάδης κάνει μια ενδελεχή έρευνα, καλύπτοντας την ιστορία και την αισθητική του κινούμενου σχεδίου.

Τσάρλι Τσάπλιν, Η αυτοβιογραφία μου
εκδόσεις Επίκεντρο

Ο Τσάρλι Τσάπλιν βοήθησε την τέχνη του κινηματογράφου να λάμψει.

Ο βρετανός κωμικός ήταν μια ιδιοφυΐα. Μεσουράνησε στα χρόνια του βωβού σινεμά, όμως αυτό ήταν και η καλύτερη απόδειξη πως τα λόγια μερικές φορές είναι περιττά.

Λιτός και απέριττος, περνούσε άμεσα το σχόλιο του στα κοινωνικο-πολιτικά ζητήματα της εποχής του.

Παράλληλα, ήταν διορατικός και τολμούσε να προβλέψει το μέλλον.

Αδικημένος από τους ομοτέχνους του και την Ακαδημία Κινηματογράφου των ΗΠΑ το βιβλίο αυτό είναι μια λεπτομερής αφήγηση της ζωής του.

Στάθης Βαλούκος, Ιστορία του κινηματογράφου
επιμέλεια: Αχ. Κυριακίδης, εκδόσεις Αιγόκερως

Εργο ζωής για τον Στάθη Βαλούκο.

Κοπιαστική προσπάθεια, αλλά το αποτέλεσμα τον δικαιώνει.

Το πρώτο μέρος αφορά την περίοδο 1895-1928. Από την ανακάλυψη των μηχανών, την επινόηση της σκηνοθεσίας και την ίδρυση του Χόλιγουντ, ώς την ευρωπαϊκή αβάν γκαρντ.

Στο δεύτερο μέρος, τα κλασικά χρόνια. Ο ερχομός του ήχου, η δημιουργία των ειδών, ο σοσιαλιστικός και ποιητικός ρεαλισμός, η εμφάνιση της τηλεόρασης.

Στο τρίτο και τελευταίο μέρος παρουσιάζεται ο σύγχρονος κινηματογράφος.

Εύστοχη επιλογή του φωτογραφικού υλικού.

Αντρέι Ταρκόφσκι, Σμιλεύοντας το χρόνο
μτφρ.: Σεραφείμ Βελέντζας, εκδόσεις Νεφέλη

Ο άνθρωπος που αντιμετώπισε την τέχνη του κινηματογράφου όπως της πρέπει. Για τον Αντρέι Ταρκόφσκι το σινεμά είναι πάνω απ' όλα εικόνα και αυτή έχει τον πρώτο λόγο. Ο ρώσος κινηματογραφιστής έκανε μόλις εφτά ταινίες μεγάλου μήκους. Ολες τους ξεχωριστές. Στο Σμιλεύοντας το χρόνο αποκαλύπτεται, όσο είναι δυνατό, η φιλοσοφία του γύρω από τον κινηματογράφο και την τέχνη. Για τον ίδιο: «Ενας καλλιτέχνης δικαιώνεται μόνον όταν η δουλειά του κρίνει και τον τρόπο ζωής του και δεν αποτελεί πάρεργο παρά μοναδική μορφή ύπαρξης του δημιουργικού του εγώ». Στις σελίδες του βιβλίου, ο Ταρκόφσκι δεν μιλά μόνο για τον κινηματογράφο. Αναφέρεται στις συνθήκες δουλειάς του, στα υλικά της τέχνης του και στα κοινωνικά αδιέξοδα. Μια δύσκολη αυτοβιογραφία, από τον ποιητή της εικόνας.

Λουκίνο Βισκόντι, απόδοση: Μιχάλης Α. Σταυρόπουλος, εκδόσεις Οδός Πανός

Μια εμβληματική προσωπικότητα της έβδομης τέχνης.

Ο Λουκίνο Βισκόντι υπήρξε από τους πρωτοπόρους του ιταλικού νεορεαλισμού.

Η συγκεκριμένη έκδοση, σε απόδοση Μιχάλη Α. Σταυρόπουλου, ακολουθεί τη ζωή τού μεγάλου δημιουργού, από τη γέννηση μέχρι τον θάνατο και την αθανασία του.

Ταινίες όπως Ο Γατόπαρδος, Η γη τρέμει, Ο Ρόκο και τ' αδέλφια του έχουν κερδίσει για πάντα την αγάπη του κοινού.

Ο Βισκόντι ήταν γνήσιος καλλιτέχνης και άνθρωπος με θάρρος και ακεραιότητα.

Η έκδοση συνοδεύεται από σπάνιο φωτογραφικό υλικό.

➤ Βιβλία που έγιναν ταινίες

➤ Παιδικά-εφηβικά βιβλία που έγιναν κινηματογραφικές ταινίες