Ως μέλος της ομάδας OuLiPo, (Εργαστήριο Δυνητικής Λογοτεχνίας) η οποία έδωσε νέα πνοή στην λογοτεχνία με τα σκαμπρόζικα λεκτικά παιχνίδια και την επιστράτευση του πάντα ετοιμοπόλεμου σαρκασμού, συνθέτει ένα από τα πιο πειραματικά μυθιστορήματα στην ιστορία της λογοτεχνίας, που ταυτόχρονα έχει χαρακτηρισθεί, από τον Ιτάλο Καλβίνο, «το τελευταίο μείζον γεγονός στην ιστορία της».
Παρά τα δύο έγκυρα λογοτεχνικά βραβεία που τίμησαν το έργο του, ο Περέκ, ενόσω ζούσε, παρέμεινε ένας μάλλον περιθωριακός συγγραφέας, στα όρια της εκκεντρικότητας.
Σήμερα, καθιερωμένος και πολυμεταφρασμένος, εκτιμάται ως μείζων εκπρόσωπος της σύγχρονης γαλλικής αυτοβιογραφικής γραφής, στην οποία έδωσε νέα ώθηση και προοπτική, δίχως να παραγνωρίζεται η συμβολή του στην αυστηρή παράδοση των τεχνοπαιγνίων του Oulipo.
Η επινόηση του νέου και η ανάμνηση του παλαιού είναι οι δύο πόλοι μεταξύ των οποίων κινείται και τους οποίους συνεχώς συνδυάζει ο Περέκ στα κείμενά του. Επιχειρώντας απεγνωσμένα να ολοκληρώσει το παζλ της προσωπικής του ζωής, από το οποίο λείπουν βασικά κομμάτια (πατέρας, μητέρα, οικείοι, παιδικές μνήμες), διατάσσει και αναδιατάσσει αδιαλείπτως, ταξινομώντας επίμονα και ευρηματικά γνώσεις, εμπειρίες, ενθυμήσεις, αναγνώσματα, προγράμματα, χαρούμενες και τραυματικές στιγμές,!
"Λεπτομερείς περιγραφές δωματίων, τοίχων, αντικειμένων, φύλλων εφημερίδων, περιοδικών, ανθρώπων κ.α., με φωτογραφική λεπτομέρεια που θυμίζει συλλέκτη, της πολυκατοικίας στην οδό Σιμόν-Κρυμπελλιέ του Παρισιού.
Οι ιστορίες και οι περιγραφές των αντικειμένων ανταγωνίζονται επάξια αυτές των ανθρώπων στο μυθιστόρημα του Ζορζ Περέκ (1936-1982), «Ζωή: Οδηγίες Χρήσεως». Γοητευτικές ιστορίες σαν παραμύθια, που σχετίζονται περισσότερο ή λιγότερο χαλαρά με τους κατοίκους της πολυκατοικίας, όπως η αναζήτηση του Κυπέλλου, στο οποίο ο Ιωσήφ από Αριμαθαίας συνέλεξε το αίμα από τις πληγές του Ιησού ή την προσπάθεια του νεαρού εθνολόγου Μαρσέλ Άππεντσελ να ζήσει με τη φυλή των Κουμπού της Σουμάτρας. Το βιβλίο αποτελεί μια πολυφωνική σύνθεση, από τις μικρότερες ως τις μεγαλύτερες όψεις του καθημερινού. Η ζωή είναι τελικά ο κοινός τόπος, αλλά και το μέσο που βρίσκουν έκφραση, αναπτύσσονται και μεταβάλλονται οι ιδέες και οι μορφές. Η ζωή των εκάστοτε κατοίκων της πολυκατοικίας αναμιγνύονται στην παλέτα του Περέκ, φωτίζονται οι σκοτεινές γωνιές τους, φωτίζονται διαφορετικά οι παραμελημένες όψεις της ζωής και αυτό συνιστά τις «Οδηγίες Χρήσεως». Κατακερματίζοντας την πραγματικότητα σαν παζλ, η ανασύνθεσή της πρέπει να ανακαλύψει τις κρυφές ιδιορρυθμίες της σύνθεσης, να αποφύγει τις παγίδες του αποπροσανατολισμού και της μονομέρειας της συνήθειας. Μια πάλη μέχρι το τέλος, με το τελευταίο κομμάτι να μένει στα χέρια του Μπάρτελμπουθ και να μην είναι αυτό που ταιριάζει. Η μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη αντάξια του πρωτοτύπου." (Δημήτρης Παλάζης)
«Όποιος περιμένει σκιαγράφηση χαρακτήρων, ψυχογραφήματα και αναλύσεις περί των κλασικών θεμάτων που απασχόλησαν και απασχολούν την πεζογραφία από καταβολής της, δεν θα τα βρει εδώ. Ο Περέκ είναι ένας «τζιχαντιστής» του πειραματικού μεταμοντέρνου λόγου, και χαρισματικά ναρκοθετεί την ασφαλή μετάβαση από το αρκτικό στο καταληκτικό κεφάλαιο με πληθώρα? αντικειμένων. Και όμως, είναι τέτοια η πνοή που εμφυσά στο καθένα από αυτά, ώστε ολοκληρώνοντας έχουμε τη μαγική εντύπωση πως ζήσαμε τη ζωή, πως γνωρίσαμε από κοντά όλους τους χαρακτήρες των οποίων η φασματική ύπαρξη περιδιαβαίνει τις σελίδες». (Φώτης Καραμπεσίνης)
Αναφορές σε παζλ, σε παιχνίδια, σε ταρώ, στις τράπουλες, κάνουν το ίδιο το βιβλίο ένα μεγάλο παιχνίδι, ένα κείμενο όπου αποκορυφώνεται ο παιγνιώδης τόνος των περεκιανών κειμένων, συνδυασμένος με την αυστηρά προδιαγεγραμμένη λογική του σκακιού.
«Τα πράγματα μας περιγράφουν. Μπορούμε μέσω των πραγμάτων να περιγράψουμε τα πρόσωπα, μέσω του χώρου που τα περιβάλλει και μέσω του τρόπου με τον οποίο κινούνται στο χώρο» πιστεύει ο Πέρεκ. Γι’ αυτό και εισάγει στο μυθιστόρημα του καταλόγους εστιατορίων, διαφημιστικά φυλλάδια, αραβουργήματα, δίαιτες, προγράμματα θεάτρων, πινακίδες, ιερογλυφικά.
Η κεντρική ιστορία, αν και δυσδιάκριτη, εκτυλίσσεται αποσπασματικά στα διάφορα κεφάλαια του βιβλίου. Σε αυτή ένας νέος, ο Μπάτερλμπουθ, αποφασίζει να αφιερώσει την ζωή του στην δημιουργία αλλά και την καταστροφή παζλ, ένας μυστικός σκοπός, που λίγοι γνωρίζουν αλλά κρίνεται απαραίτητος για να λυθεί ο γρίφος της ζωής…
[...] το στοιχείο δεν προϋπάρχει του συνόλου, δεν είναι μήτε προγενέστερο μήτε μεταγενέστερο, δεν είναι τα στοιχεία που καθορίζουν το σύνολο, αλλά το σύνολο που καθορίζει τα στοιχεία: η γνώση του όλου και των νόμων του, του συνόλου και της δομής του, δεν μπορεί να συναχθεί από τη γνώση των επιμέρους στοιχείων που το απαρτίζουν: αυτό σημαίνει πως μπορεί κανείς να κοιτάζει ένα κομμάτι παζλ επί τρεις μέρες και να νομίζει πως ξέρει τα πάντα για το σχήμα και το χρώμα του, χωρίς να έχει την παραμικρή πρόοδο: το μόνο που μετράει είναι η δυνατότητα σύνδεσης αυτού του κομματιού με άλλα κομμάτια (...)τα δυο θαυμαστά ενωμένα κομμάτια έχουν γίνει τώρα ένα, το οποίο με τη σειρά του, είναι μια νέα πηγή λαθών, δισταγμών, σύγχυσης και αναμονής.
Στο άκουσμα των οδηγιών χρήσεως του Πέρεκ ο νους μας πάει στο ολιγοσέλιδο έντυπο που συνήθως συνοδεύει κάθε ηλεκτρική συσκευή ή ακόμα και την συναρμολόγηση επίπλων μέχρι και μικρών αεροπλάνων μοντελισμού. Σε κάθε περίπτωση οι οδηγίες χρήσεως καταδεικνύουν τον ορθό τρόπο ώστε συναρμολογώντας τα κομμάτια το αντικείμενο που έχουμε στα χέρια μας να καταστεί λειτουργικό και αποτελεσματικό.
Μπορεί να συμβεί όμως το ίδιο και με την ζωή, ποια είναι η λειτουργικότητα και η αποτελεσματικότητα που απαιτείται να της δώσουμε, πόσος χρόνος χρειάζεται για την συναρμολόγησή της και πόσο επαρκείς και κατανοητές είναι οι πληροφορίες που έχουμε στη διάθεσή μας, ώστε να μας εξασφαλίσουν τον εύρυθμο τρόπο λειτουργίας της;
Μα πάνω από όλα τι θα συμβεί σε περίπτωση που κρίνουμε ως βαρετές τις οδηγίες χρήσεως και θέσουμε απλά το «μηχάνημα» της ζωής σε λειτουργία;
Όταν οι οδηγίες χρήσεως αφορούν τη ζωή τότε σίγουρα ανακύπτουν μικροπροβλήματα με τάσεις γιγαντισμού και προδιαθέσεις γρίφου. Εφευρίσκοντας όμως εμείς τους κανόνες για να διάγουμε έναν βίο χωρίς οδηγίες, ίσως να μπορούμε να τον κάνουμε τόσο διασκεδαστικό όσο και επικίνδυνο. Αυτό είναι ίσως που θέλει να κατανοήσουμε ο γάλλος συγγραφέας στο βιβλίο του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου