Ήδη από την εμφάνιση της φωτογραφίας και των πρώτων πειραματισμών για την αποτύπωση της κίνησης, η προβληματική της τέχνης άρχισε να αλλάζει. Σε όλη την πορεία του 20ου αιώνα, η τεχνολογική εξέλιξη στους τομείς της φωτογραφίας και του κινηματογράφου συνοδεύεται από ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον των καλλιτεχνών για μια νέα μορφή τέχνης, που προκύπτει από τη σύζευξη της τέχνης με την τεχνολογία, και που μπορεί να οριστεί επιγραμματικά σαν «τέχνη του χρόνου».
Σταδιακά εντάσσονται στην εικαστική παραγωγή ο κινηματογράφος (από τους πρώτους Φουτουριστικούς πειραματισμούς μέχρι τις ταινίες του Μαρκόπουλου και του Andy Warhol), η τηλεόραση (που εμφανίζεται δυναμικά στο προσκήνιο από τα τέλη της δεκαετίας του 50 σε «γλυπτικές» εγκαταστάσεις του W. Vostel και του Nam June Paik), η βιντεοτέχνη (video art) και διάφορες άλλες υβριδικές μορφές εικαστικής έκφρασης, που προτείνουν μια περισσότερο «χρονική» ή «χωρο-χρονική» διάσταση στην τέχνη, όπως οι βιντεο-εγκαταστάσεις, τα περιβάλλοντα πολυμέσων και, πιο πρόσφατα, τα διαδραστικά περιβάλλοντα και τα project δικτύου.
Η βιντεοτέχνη εμφανίζεται στο προσκήνιο από τις αρχές της δεκαετίας του 60. Πολλοί ιστορικοί θεωρούν ότι “γεννήθηκε” τη μέρα που ο Paik βιντεοσκόπησε την επίσκεψη του Πάπα Παύλου VI στη Νέα Υόρκη με μια φορητή Sony Portapak και την πρόβαλε το ίδιο βράδυ στο καλλιτεχνικό στέκι Café a GoGo (1965).
Nam June Paik
Έκτοτε μια πλειάδα σημαντικών καλλιτεχνών χρησιμοποίησε το βίντεο με ποικίλους τρόπους: σε μονοκάναλες ή πολλαπλές προβολές, εγκαταστάσεις, καταγραφές δράσεων, performance και multimedia εφαρμογές. Από τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους της πρώτης γενιάς βιντεοκαλλιτεχνών, ο Bruce Nauman, ο Vito Acconci, o Peter Campus, o Dan Graham, η Joan Jonas, χρησιμοποίησαν το νέο μέσο διερευνητικά και πειραματίστηκαν ιδιαίτερα με το τρίπτυχο «σώμα, χώρος, χρόνος» σε μονοκάναλα βίντεο, performance και εγκαταστάσεις που παραμένουν υποδειγματικές και ασκούν μεγάλη επίδραση στις νεότερες γενιές καλλιτεχνών μέχρι σήμερα. Πειραματίστηκαν επίσης με τεχνικές εφαρμογές (κλειστά κυκλώματα ταυτόχρονης λήψης-μετάδοσης, κάμερες παρακολούθησης κ.α.) δημιουργώντας διαδραστικά περιβάλλοντα που ενσωμάτωναν στο έργο τον ίδιο το θεατή, προβάλοντας τη βιντεοσκοπημένη εικόνα του με διάφορους χωρο-χρονικούς συσχετισμούς (με χρονική υστέρηση, αναστροφή, παραμόρφωση κλπ).
Nam June Paik
Έκτοτε μια πλειάδα σημαντικών καλλιτεχνών χρησιμοποίησε το βίντεο με ποικίλους τρόπους: σε μονοκάναλες ή πολλαπλές προβολές, εγκαταστάσεις, καταγραφές δράσεων, performance και multimedia εφαρμογές. Από τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους της πρώτης γενιάς βιντεοκαλλιτεχνών, ο Bruce Nauman, ο Vito Acconci, o Peter Campus, o Dan Graham, η Joan Jonas, χρησιμοποίησαν το νέο μέσο διερευνητικά και πειραματίστηκαν ιδιαίτερα με το τρίπτυχο «σώμα, χώρος, χρόνος» σε μονοκάναλα βίντεο, performance και εγκαταστάσεις που παραμένουν υποδειγματικές και ασκούν μεγάλη επίδραση στις νεότερες γενιές καλλιτεχνών μέχρι σήμερα. Πειραματίστηκαν επίσης με τεχνικές εφαρμογές (κλειστά κυκλώματα ταυτόχρονης λήψης-μετάδοσης, κάμερες παρακολούθησης κ.α.) δημιουργώντας διαδραστικά περιβάλλοντα που ενσωμάτωναν στο έργο τον ίδιο το θεατή, προβάλοντας τη βιντεοσκοπημένη εικόνα του με διάφορους χωρο-χρονικούς συσχετισμούς (με χρονική υστέρηση, αναστροφή, παραμόρφωση κλπ).
Από τις πιο σημαντικές και επιδραστικές παρουσίες παγκοσμίως στο χώρο της βιντεοτέχνης θεωρείται επίσης ο Bill Viola, που χρησιμοποίησε το βίντεο σαν κατεξοχήν εργαλείο δουλειάς για την παραγωγή μονοκάναλων βίντεο και εγκαταστάσεων υψηλής αισθητικής και άρτιας τεχνικής, με περισσότερο λυρική διάθεση και με μια μοναδική μεταφυσική-μυστικιστική διάσταση που χαρακτηρίζει όλο του το έργο, και ο Gary Hill, αξιοσημείωτη παρουσία στο χώρο, με μινιμαλιστική γραφή και εννοιολογικό περιεχόμενο, που καταδεικνύει το ενδιαφέρον του για τη σημειωτική και τη φιλοσοφία. Από τις νεότερες γενιές καλλιτεχνών ξεχωρίζουν ο Matthew Barney και τα –θρυλικά πλέον- Cremaster του (μια σειρά παροξυστικών ταινιών βίντεο, που ακροβατούν ανάμεσα στο μπαρόκ, την ερωτική φαντασίωση και το σουρεαλισμό), ο Tony Ousler με τις υποβλητικές βιντεο-εγκαταστάσεις του, ο Douglas Gordon (που απέσπασε το βραβείο Turner το 1996 με τη βιντεο-εγκατάσταση “A Divided Self I&II”), η Γιαπωνέζα Mariko Mori, η Κορεάτισα Kimsuja (που είχαμε πρόσφατα την ευκαιρία να δούμε σε αναδρομική έκθεση στην Αθήνα, στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης) και η Ιρανή Shirin Neshat (με έργα κοινωνικο-πολιτικής χροιάς, με κύριο θέμα τη θέση και τη μοίρα της γυναίκας στις μουσουλμανικές χώρες).
Και στην Ελλάδα, αρκετοί καλλιτέχνες χρησιμοποίησαν το βίντεο στο έργο τους: ο Κώστας Τσόκλης, ο Δημήτρης Αληθεινός, ο Θόδωρος, η Μαριάννα Στραπατσάκη, ο Μάνθος Σαντοριναίος, η Τζένη Μαρκέτου, ο Αλέξανδρος Ψυχούλης, ο Νίκος Ναυρίδης και πολλοί άλλοι.
Στη σύγχρονη εικαστική πραγματικότητα, η χρήση του βίντεο αποκτά μια πιο γενικευμένη, σχεδόν «μαζική», μορφή, καθώς όλο και περισσότεροι καλλιτέχνες ενσωματώνουν το βίντεο στη δουλειά τους, έστω και περιστασιακά, συχνά μάλιστα με αμφιλεγόμενα εικαστικά αποτελέσματα. Η εύκολη πρόσβαση στο μέσο (αναλογικές και ψηφιακές βιντεοκάμερες) και το χαμηλό κόστος επεξεργασίας και παραγωγής (μια κάμερα και ένας υπολογιστής με κατάλληλο λογισμικό είναι σήμερα αρκετά για την παραγωγή μιας ταινίας βίντεο), αλλά και οι ανεξάντλητες δυνατότητες επεξεργασίας και πειραματισμού, ωθούν τους νέους καλλιτέχνες στη χρήση του βίντεο. Από την άπειρη παραγωγή έργων βίντεο, συχνά είναι δύσκολο να αποφανθεί κανείς τι είναι βιντεοτέχνη και τι είναι απλή καταγραφή, ντοκουμέντο ή πειραματισμός. Όμως, όπως έγραφε και ο Gene Youngblood «Κάθε τέχνη είναι πειραματική, αλλιώς δεν είναι τέχνη».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου