To 1720, ο σουλτάνος Αχμέτ Γ΄, στο πλαίσιο της αποκατάστασης της παρουσίας της Αυλής του στην Κωνσταντινούπολη, αναβίωσε την παράδοση των δημόσιων εορτασμών εκτός των τειχών του παλατιού με αφορμή την τελετή περιτομής των τεσσάρων γιων του. Αποτύπωμα της πρώιμης νεωτερικότητας που σηματοδοτεί η πρωτοβουλία αυτή αποτελεί το γεγονός ότι ο σουλτάνος πήρε μέρος στον εορτασμό αυτοπροσώπως.
Ο ζωγράφος της Αυλής Levni εικονογράφησε το χειρόγραφο με την περιγραφή των εκδηλώσεων που συνέταξε ο Vehbi, ένας λόγιος και μέλος της ulema.
Οι ζωγραφιές του Levni θεωρείται ότι ανανέωσαν την οθωμανική παράδοση μικρογραφιών, αφού τις φιλοτέχνησε έχοντας προσωπική εμπειρία των εκδηλώσεων, παρεκκλίνοντας από την περιγραφή του Vehbi.
Προς το τέλος της ιστορίας, ο Levni απεικονίζει τους enderun ağa, μέλη του εσωτερικού της Αυλής. Σύμφωνα με την παρατήρηση της ιστορικού Esin Atıl, σε αυτή τη σκηνή ο Vehbi επέλεξε να αποδώσει τους διανοούμενους του παλατιού με μάλλον ατομικιστική διάθεση, βάζοντας τις μορφές τους να κοιτούν προς διαφορετικές μεταξύ τους κατευθύνσεις (Atıl, 1993, σ. 193). Στο κάτω μέρος του folio, κάτω από τον καβαλάρη, ο Levni τοποθέτησε την υπογραφή του, δηλώνοντας κατά αυτόν τον τρόπο το πορτραίτο του. Αυτό το στοιχείο αυτoαπεικόνισης του καλλιτέχνη δηλώνει την υψηλή του θέση, αλλά ταυτόχρονα αποτελεί και έναν ακόμα δείκτη της πρώιμης οθωμανικής νεωτερικότητας.
Το Βιβλίο των Εορτών του Βεχμπί (Surname-i Vehbi), όπως είναι γνωστό αυτό, αποτελεί έναν χαρακτηριστικό τύπο οθωμανικού εικονογραφημένου βιβλίου.
Το παλαιότερο οθωμανικό Surname είναι αυτό του Lokman το οποίο συντάχθηκε το 1582 κατά παραγγελία του σουλτάνου Μεχμέτ Γ΄ και για αντίστοιχη περίσταση με αυτήν του βιβλίου του Αχμέτ Γ’.
Οι μικρογραφίες του Levni αποτυπώνουν μια σειρά φαντασμαγορικών δραστηριοτήτων που περιλαμβάνουν ανάμεσα σε πολλά άλλα παρελάσεις συντεχνιών που επιδεικνύουν τα επιτεύγματα του επαγγελματικού τους κλάδου, καθώς και ακροβάτες, μουσικούς και χορευτές που παίζουν μουσική σε πλωτές εξέδρες στον Κεράτιο κόλπο υπό το βλέμμα του σουλτάνου (Atıl, 1993, σ. 182). Στις μικρογραφίες εντοπίζονται ορχήστρες διαφόρων τύπων με ποικίλους συνδυασμούς μουσικών οργάνων.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι απεικονίσεις χορευτικών σκηνών, στις οποίες πρωταγωνιστούν τα köçekçe · πρόκειται για νεαρής ηλικίας αγόρια, ντυμένα με γυναικεία ρούχα. Η κίνηση των χορευτών απεικονίζεται σε στυλιζαρισμένες φιγούρες.
Σχετικά με την απεικόνιση της κίνησης, η εθνοχορολόγος Arzu Öztürkmen παρατηρεί:
[η] απεικόνιση της ακίνητης ηρεμίας σε κρατικές τελετουργίες μετέφερε την εξουσία του σουλτάνου. Στις μικρογραφίες, αυτό που μέτραγε περισσότερο από την κίνηση ήταν η σπουδαιότητα του απεικονιζόμενου γεγονότος. Συνεπώς, στις μικρογραφίες που εικονογραφούν αυλικές τελετουργίες, η έλλειψη κίνησης χρησιμοποιούνταν για να δώσει έμφαση στην επισημότητα της περίστασης (Öztürkmen, 2011, σ. 79)
Έχοντας εξετάσει το πλαίσιο παραγωγής του βιβλίου, τις προθέσεις του χορηγού αλλά και του ζωγράφου, καθώς και τις πιθανές εικονογραφικές συμβάσεις, και έχοντας κατά νου τους όποιους περιορισμούς προκύπτουν από αυτά, το Βιβλίο των Εορτών διαβάζεται ή καλύτερα «ακούγεται» ως πηγή των δημόσιων τελετουργιών και των επιτελεστικών τεχνών της οθωμανικής Αυλής.
Συγκεκριμένα, το Βιβλίο των Εορτών του Βεχμπί έχει χρησιμοποιηθεί ως ιστορική πηγή για την ανακατασκευή μουσικών οργάνων της οθωμανικής αυλικής ορχήστρας από την τουρκική ορχήστρα Bezmârâ.
Μέσα από λεπτομερειακή παρατήρηση των μουσικών οργάνων που απεικονίζονται στις μικρογραφίες και διασταύρωση των παρατηρήσεων με άλλες, παράλληλες πηγές, η συγκεκριμένη ερευνητική ομάδα κατασκεύασε μουσικά όργανα όπως το çeng και το şahrud τα οποία είχαν εκλείψει ήδη από τον 18ο αιώνα από την μουσική πράξη, έχοντας δώσει τη θέση τους σε άλλα όργανα.
Εκτός από τις μορφολογικές πληροφορίες για τα όργανα, οι μικρογραφίες χρησιμοποιήθηκαν και για την ανασύσταση των τεχνικών παιξίματος των οργάνων, όπως για παράδειγμα του τρόπου κρατήματος ενός οργάνου, της θέσης του σώματος κ.λπ.
Η περίπτωση της ορχήστρας Bezmârâ αποτελεί μια εξέλιξη στη σύγχρονη εκτελεστική πρακτική της οθωμανικής μουσικής παράδοσης, κατ’ αναλογία προς την εδώ και χρόνια καθιερωμένη τάση προσέγγισης του ιστορικού ρεπερτορίου της δυτικής κλασικής μουσικής με όργανα εποχής. Αυτό το εγχείρημα, εκτός από καινοτομία στο πεδίο της σύγχρονης εκτέλεσης μιας μουσικής παράδοσης της Μέσης Ανατολής, αποτελεί ενδιαφέρουσα πτυχή εφαρμοσμένου χαρακτήρα της μελέτης του υλικού πολιτισμού από τη σκοπιά της ιστορίας της μουσικής και του ήχου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου