Κόμικς

Τα κόμικς (comics), που αναφέρονται και ως ένατη τέχνη ή ως εικοναφήγηση (graphic storytelling), είναι μια μορφή οπτικής τέχνης που αποτελείται από διαδοχικές εικόνες που συνήθως συνδυάζονται με κείμενο, το οποίο ως εκφερόμενος λόγος τοποθετείται σε συννεφάκια κειμένου, ως περιγραφή σε λεζάντες, ως ηχητικό εφέ σε συννεφάκι με αιχμές, κ.λπ. Στο κόμικ υπάρχει αφηγηματική αλληλουχία μεταξύ των εικόνων.

Ιστορία και είδη

Ενώ αρχικά χρησιμοποιήθηκαν για να εικονογραφηθούν καρικατούρες και για να διασκεδάσουν με απλές και συνηθισμένες ιστορίες, έχουν πλέον εξελιχτεί σε μορφή τέχνης, με πολλά υποείδη. Τα πιο συνηθισμένα είδη κόμικς είναι τα κόμικ στριπς σε εφημερίδες και περιοδικά (και όχι μόνο), όπου μια μικρή ιστορία ξετυλίγεται μέσα σε τρία ή τέσσερα καρέ και οι μεγαλύτερες ιστορίες σε ειδικά περιοδικά, εικονογραφημένες νουβέλλες και άλμπουμ, γνωστές απλά σαν κόμικς ή βιβλία κόμικς.

Τα κόμικ στριπ στις εφημερίδες και τα περιοδικά είναι συνήθως δευτερεύουσας σημασίας, προορισμένα να κάνουν ένα γρήγορο κοινωνικό ή πολιτικό σχόλιο και οι σκηνοθετικές - αφηγηματικές τους δυνατότητες είναι βέβαια περιορισμένες αφού πρόκειται για μια απλή λωρίδα (στριπ) με μερικά καρέ στη σειρά. Αντίθετα, στα περιοδικά κόμικς αποτελούν το κύριο υλικό, εκτείνονται σε ολόκληρες σελίδες κι εκεί οι ιστορίες παρουσιάζονται είτε σε συνέχειες από τεύχος σε τεύχος είτε αυτοτελώς.

Αναλόγως το πως ορίζει κανείς τα κόμικς, οι ρίζες τους μπορούν να αναζητηθούν στο 15ο αιώνα ή ακόμα και στα Αιγυπτιακά ιερογλυφικά.

Παρόλα αυτά, η σημερινή μορφή τους (με καρέ και κείμενο σε συννεφάκια ή λεζάντες) εμφανίστηκε στα μέσα του 19ου αιώνα.

Πρωτοπόρος του είδους θεωρούνται για την μεν Ευρώπη ο Ελβετός δάσκαλος, ζωγράφος και καρικατουρίστας Ροδόλφος Τόπφερ, ο οποίος εξέδωσε στα 1837 το πρώτο του κόμικ με τίτλο "Histoire de M. Vieux Bois" (στα 1842 το έργο του αυτό κυκλοφόρησε στις Η.Π.Α. σαν "Οι Περιπέτειες του Odadiah Olduck") και το περιοδικό Ally Sloper's Half Holiday που κυκλοφόρησε στην Αγγλία το 1884.

Για τις δε ΗΠΑ το Hogan's Alley του Ρίτσαρντ Άουτκολτ (Richard Outcault), του οποίου κύριος χαρακτήρας ήταν το Κίτρινο Παιδί και ξεκίνησε να δημοσιεύεται σαν ένθετο στριπ σε εφημερίδες το 1895 και πιο συγκεκριμένα στη "New York World" του Joseph Pulitzer.

Τα κόμικς γνώρισαν μεγάλη ανάπτυξη στις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα στην Αμερική, κυρίως από τις ιστορίες με υπερήρωες εταιριών όπως η DC Comics και η Marvel comics. Στην Ευρώπη υπήρχε μια μικρή σκηνή, που ξεκίνησε με πρωτοπόρους τους Βέλγους και εκδόσεις όπως ο Τεντέν και το περιοδικό Spirou. Μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο με την άφιξη των αμερικάνικων κόμικς στην Ευρώπη αλλά και τη μεσολάβηση της δεκαετίας του '60, που αγκάλιασε αντικουλτούρες όπως τα κόμικς, αυτά σιγά-σιγά καθιερώθηκαν ως σοβαρό είδος τέχνης. Από κοντά ακολουθούσε, από τον Μεσοπόλεμο και η Ελληνική σκηνή κόμικς.

Ένατη τέχνη

Από το παρελθόν στο μέλλον

Γιάννης Κουκουλάς

Τα Κόμικς! Κάποτε τα αποκαλούσαμε "μικυμάου" και τα κρύβαμε σε κάθε πιθανό σημείο για να τα προστατεύσουμε από τις απειλητικές διαθέσεις της μαμάς που ήθελε να "βάλει μια τάξη" στο βομβαρδισμένο παιδικό μας δωμάτιο. Κάποτε τα "Κλασικά Εικονογραφημένα" κυκλοφορούσαν με "οδηγίες ανάγνωσης" για το πώς διαβάζονται τα κόμικς, πως γίνεται η διαδοχή των εικόνων, τι σημαίνουν τα μπαλονάκια κλπ. Κάποτε κάποιοι τα αποκαλούσαν συλλήβδην παραλογοτεχνία και υποκουλτούρα και ίσως εν μέρει να είχαν δίκιο.

Σήμερα, τουλάχιστον στη συνείδηση ενός μεγάλου μέρους του αναγνωστικού κοινού, έχουν αποκτήσει με κόπο, πόνο, ιδρώτα και τόνους μελανιού και χαρτιού, μια ισότιμη θέση στο πάνθεον των τεχνών. Τα αποκαλούμε "Ένατη Τέχνη" και για πολλά από αυτά ο όρος είναι απόλυτα δικαιολογημένος - αν και για άλλα ακούγεται υπερβολικός. Όπως και στις υπόλοιπες τέχνες, ανάμεσά τους βρίσκονται αμέτρητα σκουπίδια αλλά ευτυχώς και αμέτρητα διαμάντια που περιμένουν τον αναγνώστη να τα ανακαλύψει, να τα ανασύρει από το σωρό και να τα απολαύσει.

Ο παρών τόμος αποτελείται από 32 κείμενα του Γιάννη Κουκουλά, τα οποία έχουν δημοσιευθεί σε έντυπα (Βαβέλ, Γαλέρα, 9 της Ελευθεροτυπίας, Εποχή, Ελεύθερος Τύπος, Μετρό) με θέμα τη μαγική τέχνη της εικονογραφημένης αφήγησης των κόμικς.

➤  Πορνογραφία ή ερωτική τέχνη; - Τα πρώτα ερωτικά κόμικς στην Ελλάδα