Louis-Ferdinand Céline - Ταξίδι στην άκρη της νύχτας

«O Céline δημιουργήθηκε από τον Θεό για να προκαλέσει σκάνδαλο», έγραψε ο Bernanos όταν το 1932 το μυθιστόρημα έγινε παγκόσμια επιτυχία, προκαλώντας ενθουσιασμό και έντονες αντιθέσεις.

Το «Ταξίδι στην άκρη της νύχτας» εκδόθηκε το 1932, προκαλώντας από την πρώτη στιγμή ατμόσφαιρα μυστηρίου και αντιπαραθέσεων.

Ο συγγραφέας, που αυτοπαρουσιαζόταν ως Σελίν, ήταν άγνωστος. Το λεξιλόγιο ήταν ένα παράδοξο μείγμα νεολογισμών, ιατρικών όρων και αργκό, συχνά ιδιαίτερα τραχύ. Ο τόνος εξίσου. Παραδόξως όμως η μεγαλοφυής αυτή οικονομία της ιδιότυπης γλώσσας, η ελευθερία και η ωμότητα του ύφους, συνέθεταν ένα αριστούργημα. Η πλοκή ταξίδευε από την εμπόλεμη Γαλλία -το μέτωπο και τα νοσοκομεία στα μετόπισθεν- σε μια αφρικανική αποικία του Ισημερινού, από εκεί σε ένα αμερικανικό εργοστάσιο αυτοκινήτων και τέλος, επέστρεφε γύρω από το Παρίσι.

Το μυθιστόρημα, όπως ήταν αναμενόμενο, προκάλεσε τις πιο ακραίες αντιδράσεις. Ο Leon Daudet -αρχισυντάκτης του εθνικιστικού περιοδικού «Action Francaise»- κουρασμένος από την «εκθηλυμένη και γλυκερή» παραγωγή του Προυστ και των επιγόνων του, παρουσιάζει το βιβλίο με τη φράση: «Ο κύριος Σελίν πρόκειται να απελευθερώσει τη γενιά του» και πασχίζει με κάθε τρόπο να του εξασφαλίσει το βραβείο Γκονκούρ.

Στην προσπάθεια αυτή συμβάλει και το υμνητικό άρθρο του George Altmann στη «Le Monde”. Ανεπίσημα, η κριτική επιτροπή αφήνει να διαρρεύσει ότι το βραβείο θα δοθεί στον Σελίν, όμως μια ανατροπή της τελευταίας στιγμής στερεί τον συγγραφέα από την επίσημη αναγνώριση, το βραβείο πηγαίνει στον εντελώς λησμονημένο σήμερα Guy Mazeline για το μυθιστόρημά του «Οι λύκοι». Την απογοήτευση γι αυτή την «αδικία» συμμερίζονται μεταξύ άλλων ο Jean Freville από τις σελίδες της «Humanite» και ο Georges Bernanos από τη «Figaro».

«Το Ταξίδι ανήκει οπωσδήποτε στη λογοτεχνία του σκουπιδοντενεκέ. Στην πυρά, στην πυρά, στην πυρά!» βροντοφώναζε ο συγγραφέας Eugene Monfort από τις σελίδες της επιθεώρησής του «Les Marges» την ίδια στιγμή που άλλοι όπως ο Georges Bernanos προοικονομούσε πως «το τερατώδες μυθιστόρημα του Σελίν θα ασκούσε τρομερή επίδραση στο μέλλον». Παρόλα αυτά το Ταξίδι δεν έμεινε χωρίς περγαμηνές αφού απέσπασε εντέλει το βραβείο Renaudot.

Tο Ταξίδι στην άκρη της νύχτας είναι έργο που γράφτηκε με πρόθεση: ως διαμαρτυρία για τον τρόμο της σύγχρονης ζωής ή, όπως λέει ο Οργουελ, «ως διαμαρτυρία εναντίον της ίδιας της ζωής».

Νέος, στο Παρίσι, ενώ ηχούν οι σάλπιγγες του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, ο Φερντινάρντ, σε μια στιγμή αυθορμητισμού, κατατάσσεται στο στρατό. Εκεί οι αυταπάτες περί πατρίδας, ηρωισμού και γενναιότητας γκρεμίζονται σταδιακά σαν ντόμινο μέσα από την δυστυχία με την οποία έρχεται αντιμέτωπος ο πρωταγωνιστής.

Κατανοώντας το μάταιο του πολέμου, προσποιείται τον ψυχικά διαταραγμένο και καταλήγει έγκλειστος σε στρατιωτικό άσυλο. Μετά το πέρας του, στέλνεται σε μια γαλλική αποικία της Αφρικής. Η δυστυχία βέβαια δεν φεύγει από το προσκήνιο μόνο που δίπλα της προστίθεται κι η αρρώστια.

Για να γλιτώσει και πάλι το σκάει για την Νέα Υόρκη, όπου καταφέρνει απλά να επιβιώνει, με την βοήθεια μιας πόρνης, της Μόλλυ. Η Νέα Υόρκη αποδεικνύεται ένας ακομα σταθμός, στον οποίο δεν θα μείνει για πολύ. Τελευταίος προορισμός του ταξιδιού του είναι η αφετηρία του. Κατά την επιστροφή του στο σημείο εκκίνησης, στο Παρίσι, ο ήρωας σπουδάζει και εργάζεται σε άσυλο φρενοβλαβών ως γιατρός.

Σε αυτό τον κύκλο ζωής, ο ήρωας, ακροβατώντας στη δυστυχία, είναι σαν να βρίσκεται σε μια συνεχή πορεία προς το χειρότερο, σε ένα συνεχές ταξίδι προς το μαύρο, το σκοτεινό χωρίς να προσδοκά το ξημέρωμα, μέχρι και το τέλος. Ένας τέλος που κορυφώνεται με έναν φόνο που συντελείται μέσα σε ένα εθιμοτυπικά κι ανούσια χαρούμενο περίγυρο.

Αναγνώσεις για εμβάθυνση:

The Crippled Giant by M. Hindus (1950); 

Céline by M. Hanrez (1961); 

Louis-Ferninand Céline by D. Hayman (1965); 

Céline and His Vision by E. Ostrovski (1967); 

Voyeur, Voyant by E. Ostrovski (1971); 

Céline: The Novel as Delirium by A. Thiher (1972); 

Louis-Ferdinand Céline: misère et parole by F. Vitoux (1973); 

Céline: Man of Hate by B. Kanpp (1974); 

Céline: A Critical Biography by P. McCarthy (1975); 

Céline: le temps des espérances; 1894-1932 by F. Gibault (1977); 

The Inner Dream by J.H. Matthews (1978); 

Understading Céline, ed, by W. Burns, J. Flynn and C.K. Mertz (1984); 

Critical Essays on Louis-Ferdinand Céline, ed. by W.K. Buckley (1988); 

Enfin Céline vint: A Contextualist Reading of Journey to the End of the Night and Death on the Installment Plan by W. Burns (1989); 

Céline: A Biography by F. Vitoux (1992); 

Céline secret by Lucette Destouches and Véronique Robert (2001)

Ο Λουί Φερντινάν Σελίν (1894 - 1961) ήταν Γάλλος μυθιστοριογράφος, φυλλαδιογράφος και ιατρός. Το πραγματικό του ονοματεπώνυμο ήταν Λουί Φερντινάν Ντετούς (Louis Ferdinand Destouches). Το όνομα Σελίν ήταν το μικρό όνομα της γιαγιάς του. Ο Λουί Φερντινάν Σελίν δημιούργησε ένα νέο ύφος γραφής που εκσυγχρόνισε τη γαλλική λογοτεχνία. Μέχρι σήμερα παραμένει αμφιλεγόμενη προσωπικότητα λόγω του παθιασμένου αντισημιτισμού και ρατσισμού του.

Γεννήθηκε στο Κουρμπβουά το 1894. Το 1912, κατατάχτηκε εθελοντικά στο πεζικό, όπου τον πρόλαβε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Τον Οκτώβριο του 1914 τραυματίστηκε και παρασημοφορήθηκε.

Τον Μάρτιο του 1915 στάλθηκε στο Λονδίνο στα γαλλικά γραφεία διαβατηρίων. Στο Λονδίνο γνώρισε την πρώτη του σύζυγο Σουζάν Νεμπού από την οποία πήρε διαζύγιο ένα χρόνο μετά. Όσο ήταν στο Λονδίνο η κατάσταση του τραυματισμένου χεριού του επιδεινώθηκε, καθιστώντας τον ακατάλληλο να συμμετέχει στον στρατό πλέον, οπότε και αποστρατεύτηκε.

Το 1916 στάλθηκε στο Καμερούν ως εκπρόσωπος της εταιρείας που εργαζόταν και επέστρεψε στη Γαλλία το 1917. Επιστρέφοντας στη Γαλλία, ξεκίνησε τις σπουδές του στην ιατρική της Ρεν το 1919 και παντρεύτηκε την Εντίθ Φολέ, κόρη του προέδρου του τμήματος της ιατρικής.

Αφού τελείωσε τις σπουδές του στην ιατρική, συμμετείχε για λογαριασμό της Κοινωνίας των Εθνών σε υγειονολογικές αποστολές στην Αμερική, την Αφρική και την Ευρώπη προτού εγκατασταθεί στο Παρίσι ως γιατρός.

Ο Σελίν με την ιδιότυπη, σχεδόν παραληρηματική, αντιακαδημαϊκή γλώσσα του έγινε διάσημος με το "Ταξίδι στην άκρη της νύχτας" (1932). Εννέα ακόμα μυθιστορήματα ("Θάνατος με δόσεις", "Μακελειό", "Από τον έναν πύργο ο άλλος", "Βορράς", κ.ά.) επισφράγησαν την ιδιοφυή καινοτομία του.

Η αντισημιτική και φιλοναζιστική στάση του τον ανάγκασε να καταφύγει το 1944 στη Γερμανία και εν συνεχεία στην Κοπεγχάγη, όπου φυλακίστηκε για ένα διάστημα και όπου παρέμεινε για μία εξαετία, εν αναμονή της δίκης του στη Γαλλία για Εσχάτη προδοσία.

Ο Σελίν συνέταξε και εξέδωσε τρεις αντισημιτικούς λιβέλους (1937, 1938 και 1941), που του κόστισαν τη δίκη του, στις 15 Δεκεμβρίου του 1949. Τελικά, στις 21 Φεβρουαρίου του 1950 ο Σελίν καταδικάστηκε σε φυλάκιση ενός έτους, 50.000 φράγκα πρόστιμο, κατάσχεση της μισής του περιουσίας και εθνική ατίμωση.

Το 1951 αμνηστεύτηκε και αποσύρθηκε στο παρισινό προάστιο Μεντόν, συνεχίζοντας να συγγράφει έως το θάνατό του, το 1961. Το ύφος του Σελίν, άμεσο και σαγηνευτικό, βρήκε δεκάδες μιμητές. Ανάμεσά τους ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ, ο Ζαν Ζενέ, ο Γουίλιαμ Μπάροουζ, ο Κουρτ Βόνεγκατ και άλλοι.