• Σημειώσεις από Το υπόγειο του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, το οποίο δημοσιεύτηκε το 1864.
«Στις αναμνήσεις κάθε ανθρώπου υπάρχουν πράγματα που δεν τα εμπιστεύεται σ’ όλον τον κόσμο, μα μόνο στους φίλους του. Υπάρχουν άλλα που δεν τα εμπιστεύεται στους φίλους του και μόλις τα λέγει στον εαυτό του κι αυτό στα κρυφά. Και τέλος υπάρχουν κι εκείνα που ο άνθρωπος φοβάται να τα ομολογήσει στον ίδιο του τον εαυτό κι αυτού του είδους τα πράγματα μαζεύονται σε αρκετά μεγάλη ποσότητα σε κάθε άνθρωπο καθώς πρέπει.»
• Εάν θέλουμε να διατηρήσουμε τον πολιτισμό, πρέπει να συνεχίσουμε να δημιουργούμε πολιτισμό. J. Huizinga. Διαβαστε περισσοτερα...
• Βάκων, τέχνη είναι «ο άνθρωπος που έχει προστεθεί στη φύση» («homo additus naturae») Διαβαστε περισσοτερα...
• Δεν υπάρχει σκέψη χωρίς γλώσσα
Δεν έχουμε συνείδηση των σκέψεών μας, δεν έχουμε καθορισμένες και πραγματικές σκέψεις παρά μόνο όταν τους προσδίδουμε αντικειμενική μορφή, τις διαφοροποιούμε από το εσωτερικό μας και στη συνέχεια τις διακρίνουμε με την εξωτερική τους μορφή, μια μορφή όμως που περιέχει και το χαρακτήρα της ανώτερης εσωτερικής δραστηριότητας. Μόνο ο αρθρωμένος ήχος, η λέξη, μας παρέχει μια υπαρκτή οντότητα, μέσα στην οποία συνδέονται τόσο στενά το εξωτερικό και το εσωτερικό. Κατά συνέπεια, το να προσπαθούμε να σκεφτούμε χωρίς τις λέξεις είναι ένα ανόητο εγχείρημα... Και είναι εξίσου παράλογο να θεωρούμε μειονέκτημα και ελάττωμα της σκέψης αυτή την αναγκαιότητα που την συνδέει με την λέξη. Πιστεύουμε συνήθως, είναι αλήθεια, πως ό,τι υψηλότερο υπάρχει είναι το άρρητο.(...). Αλλά πρόκειται για μια επιφανειακή και αθεμελίωτη άποψη· επειδή στην πραγματικότητα το άρρητο είναι η σκοτεινή σκέψη, η σκέψη σε κατάσταση ζύμωσης, που γίνεται σαφής μόλις βρει τη λέξη. Ετσι, η λέξη δίνει στη σκέψη την ανώτερη και την αληθέστερη ύπαρξή της. Αναμφίβολα, μπορεί να χανόμαστε σε μια ροή λέξεων, χωρίς να συλλαμβάνουμε τα πράγματα. Όμως το πρόβλημα βρίσκεται στην ατελή, ακαθόριστη και κενή σκέψη, δεν βρίσκεται στη λέξη.
• Μια μερα ο φοβος χτυπησε την πορτα. Το κουραγιο πηγε κι ανοιξε και δεν υπηρχε πια κανενας. Johann Wolfgang von Goethe
• Ο Βοναπάρτης είπε εξόριστος πλέον για τον Κώδικα: «Η πραγματική μου δόξα δεν είναι ότι κέρδισα 40 μάχες [...] Το Βατερλώ θα σβήσει την ανάμνηση τόσων πολλών νικών [...] Αυτό που τίποτα δεν μπορεί να καταστρέψει, αυτό που θα ζει για πάντα, είναι ο Κώδικάς μου.» Διαβαστε περισσοτερα...
• Η επιστήμη περικλείει το μέλλον της ανθρωπότητας
«Αποστολή του ορθού λόγου είναι η μεταρρύθμιση της κοινωνίας με βάση τις αρχές του [...]. Η αληθινή αισιοδοξία δεν μπορεί να νοηθεί παρά μόνο με αυτόν τον όρο. Η αισιοδοξία θα ήταν λάθος, αν ο άνθρωπος δεν μπορούσε να τελειοποιηθεί, αν δεν ήταν προορισμένος να βελτιώσει με την επιστήμη την υφιστάμενη τάξη πραγμάτων. Χωρίς αυτό, η ρήση "όλα πάνε προς το καλύτερο" δε θα ήταν παρά πικρή κοροϊδία. Ναι, όλα πάνε προς το καλύτερο χάρη στον ανθρώπινο λόγο, που είναι ικανός να μεταρρυθμίζει τις αναγκαίες ατέλειες της πρώτης θέσπισης των πραγμάτων. Ας πούμε μάλλον: όλα θα πάνε προς το καλύτερο, όταν ο άνθρωπος, αφού θα έχει επιτελέσει το νόμιμο έργο του, θα έχει αποκαταστήσει την αρμονία στον ηθικό κόσμο και θα έχει υποτάξει τον φυσικό [...]. [...] Δεν είναι λοιπόν υπερβολή να λεχθεί ότι η επιστήμη περικλείει το μέλλον της ανθρωπότητας».
Ερνέστ Ρενάν, «Το μέλλον της επιστήμης»
• Η βαθύτερη ουσία του ρομαντισμού
«Ο ρομαντισμός δεν βρίσκεται αληθινά ούτε στην επιλογή του θέματος ούτε στην πιστή αλήθεια, αλλά στον τρόπο του αισθάνεσθαι. Τον αναζήτησαν εξωτερικά, ενώ μόνον εσωτερικά είναι δυνατό να τον βρεις. Για μένα, ο ρομαντισμός είναι η έκφραση η πιο φρέσκια, η πιο σύγχρονη του ωραίου [...]. Όταν λέμε ρομαντισμός, εννοούμε μοντέρνα τέχνη, δηλαδή εσωτερικότητα, πνευματικότητα, χρώμα, ανύψωση προς το άπειρο, εκφρασμένα με όλα τα μέσα που διαθέτουν οι τέχνες».
Ch. Baudelaire, Αισθητικά Δοκίμια
• Διαφορά γλώσσας και λόγου
«Αλλά τι είναι γλώσσα; Για μας δε συγχέεται με τον λόγο δεν είναι παρά ένα καθορισμένο του μέρος, ουσιαστικό οπωσδήποτε. Είναι ένα κοινωνικό προϊόν των ικανοτήτων του λόγου και ταυτόχρονα ένα σύνολο αναγκαίων συμβάσεων, που έχει υιοθετήσει το κοινωνικό σώμα, για να επιτρέπουν στα άτομά του να ασκούν αυτή την ικανότητα [...]. Η γλώσσα [...] είναι ένα όλο καθ' αυτό και μια αρχή ταξινόμησης [...]. Σε αυτή την αρχή ταξινόμησης θα μπορούσε κανείς να αντιτάξει ότι η άσκηση του λόγου στηρίζεται σε μιαν ικανότητα που κατέχουμε από τη φύση, ενώ η γλώσσα είναι κάτι αποκτημένο και συμβατικό [...]. Η γλώσσα είναι ένα σύστημα σημείων που εκφράζουν ιδέες και σαν τέτοια μπορεί να συγκριθεί με τη γραφή, το αλφάβητο των κωφαλάλων, με τις συμβολικές τελετουργίες, με τις μορφές ευγένειας, με τα στρατιωτικά διακριτικά σήματα κ.λπ. κ.λπ. Η γλώσσα μόνο είναι το σπουδαιότερο από τα συστήματα αυτά. Μπορούμε λοιπόν να νοήσουμε μια επιστήμη που μελετά τη ζωή των σημείων μέσα στην κοινωνική ζωή- η επιστήμη αυτή θα αποτελούσε μέρος της Κοινωνικής Ψυχολογίας και κατά συνέπεια της Γενικής Ψυχολογίας• θα την ονομάσουμε Σημειολογία (γαλλ. Semiologie, από την ελληνική λέξη σημείον). Η Σημειολογία θα μας πληροφορούσε από τι συνίστανται τα σημεία, ποιοι νόμοι τα διέπουν [...]. Η Γλωσσολογία δεν αποτελεί παρά ένα μέρος της γενικής αυτής επιστήμης και οι νόμοι που θα ανακαλύψει η Σημειολογία θα μπορούν να εφαρμοστούν στη Γλωσσολογία».
Φερντινάν ντε Σοσύρ (Ferdinand de Saussure), Μαθήματα Γενικής Γλωσσολογίας
• Το κράτος είναι η εκδήλωση του θείου πάνω στη γη
«Το αληθινό κράτος είναι η ηθική ολότητα και η πραγμάτωση της ελευθερίας [...]. Το κράτος είναι η πορεία του Θεού μέσα από τον κόσμο [...]. Ακριβώς όπως το πνεύμα είναι ανώτερο από τη φύση, έτσι και το κράτος είναι ανώτερο από τη φυσική ζωή. Γι' αυτό λοιπόν πρέπει να λατρεύουμε το κράτος ως εκδήλωση του θείου πάνω στη γη».
Georg W.F. Hegel, Grundlinien der Philosophie des Rechts [=Βασικές κατευθύνσεις στη Φιλοσοφία του Δικαίου].
• "Ο πόλεμος είναι σαν μια ηθοποιός που γερνάει: ολοένα και πιο επικίνδυνη και με λιγότερη φωτογένεια".
Robert Capa Διαβαστε περισσοτερα...
• Βολταίρος, Φιλοσοφικό λεξικό
Αβραάμ είναι ένα από απ’ αυτά τα ευρέως διαδεδομένα ονόματα στη Μικρά ασία και στην Αραβία, όπως τα ονόματα Θωτ στην Αίγυπτο, ο πρώτος Ζωροάστρης στην Περσία, Ηρακλής στην Ελλάδα, Ορφέα στη Θράκη, Οντίν στις χώρες του Βορρά και τόσα άλλα περισσότερο γνωστά εξαιτίας της κοινής τους χρήσης, παρά εξαιτίας της ιστορίας που κουβαλούν. Δεν μιλώ εδώ παρά για την ειδωλολατρική ιστορία, διότι απέναντι στην ιστορία των Εβραίων, των κυρίων και εχθρών μας, τους οποίους άλλοτε πιστεύουμε και άλλοτε απεχθανόμαστε, αφού η ιστορία αυτού του λαού γράφτηκε προφανώς από το ίδιο το Άγιο Πνεύμα, τρέφουμε τα συναισθήματα που οφείλουμε να έχουμε.
Δεν απευθυνόμαστε εδώ παρά στους Άραβες· καυχώνται ότι κατάγονται από τον Αβραάμ μέσω Ισμαήλ· πιστεύουν ότι αυτός ο πατριάρχης έκτισε τη Μέκκα και ότι πέθανε σ’ αυτή την πόλη. Το γεγονός είναι ότι η φυλή του Ισμαήλ ευνοήθηκε απείρως περισσότερο από το Θεό απ’ ό,τι η φυλή του Ιακώβ.
Πράγματι, και οι δύο φυλές παρήγαγαν κλέφτες· αλλά οι Άραβες κλέφτες ήταν εμφανώς ανώτεροι από τους Εβραίους κλέφτες. ΟΙ απόγονοι του Ιακώβ δεν κατέκτησαν παρά μία πολύ μικρή χώρα, την
οποία και έχασαν· οι απόγονοι του Ισμαήλ κατέκτησαν ένα κομμάτι της Ασίας, της Ευρώπης και της Αφρικής, εγκατέστησαν μία ευρύτερη αυτοκρατορία από εκείνη των Ρωμαίων και κυνήγησαν τους Εβραίους από τα σπήλαιά τους, που αποκαλούσαν γη της επαγγελίας.
Εάν εξετάζαμε τα πράγματα, καταφεύγοντας αποκλειστικά σε παραδείγματα των συγχρόνων ιστοριών μας, θα θεωρούσαμε αρκετά δύσκολο ο Αβραάμ να είναι πατέρας δύο τόσο διαφορετικών εθνών. Μας λένε ότι είχε γεννηθεί στη Χαλδαία και ότι ήταν γιός ενός φτωχού κεραμέα, που κέρδιζε τη ζωή του φτιάχνοντας μικρά ειδώλια. Είναι μάλλον απίθανο ο γιός αυτού του κεραμέα να πήγε να ιδρύσει τη Μέκκα, σε απόσταση τριακοσίων λευγών υπό τον τροπικό, διασχίζοντας άβατες ερήμους. Εάν υπήρξε κατακτητής, αναμφιβόλως στράφηκε προς την όμορφη χώρα της Ασσυρίας· και εάν δεν ήταν παρά μόνο ένας φτωχός άνθρωπος, όπως το παρουσιάζουν, ασφαλώς δεν ίδρυσε βασίλεια πέρα από το δικό του τόπο.
Voltaire, Διαβαστε περισσοτερα... Le Dictionnaire philosophique ou La Raison par alphabet [1764] (1770, 2)
